چالش هاي تجاري سازي علم در ايران ( آسيب شناسي عملكرد پارك هاي علمي و فناوري)

     قريب به يك دهه از شكل گيري پاركهاي علم و فناوري در ايران مي گذارد . تاسيس اين مركز در ايران در مقايسه با جهان اگر چه با تاخيري 40 ساله اتفاق افتاده است اما با اين حال و به رغم نو پا بودن اين مراكز ، طي يك دهه گذشته دستاوردهاي در خور توجهي خصوصا در عرصه پزشكي و توليد دارو توسط پارك هاي علم و فناوري ارائه شده است اما نكته قابل تامل اين است كه توان بالقوه پارك هاي علم وفناوري بيش از اين هاست .مرور برخي  اهداف و ماموريتهاي پيش بيني شده براي پارك هاي علم وفناوري از جمله تسهيل در فرايند انتقال تكنولوژي به صنايع كشور ، تسريع در روند تجاري كردن دستاوردهاي پژوهشي ، ورشد صنايع متوسط و كوچك متكي بر تكنولوژيهاي پيشرفته ، ضمن نمايان ساختن اهميت اين مراكز بر اين واقعيت نيز صحه مي گذارد كه توجه به پارك هاي علم وفناوري نقش غير قابل انكاري در توسعه اقتصاد دانش بنيان در كشور خواهد داشت .

پارك ها اقتصاد دانش محور را تعقيب مي كنند در ارائه يك تعريف كلاسيك از پاركهاي علم وفناوري مي توان گفت : پاركهاي علم وفناوري محل تبديل يا فته هاي پژوهشي به محصولات و فرايندهاي قابل بهربرداري در بازار بر مبني دانش پيشرفته است .بر اين اساس حمايت از تجاري سازي ايده ها و دستاوردهاي فناورانه ، حمايت از حقوق توليد كنندگان ومصرف كنندگان محصولات دانش بنيان ، و كمك به ايجاد اقتصاد دانش بنيان در كشور و دستيابي به فناوريهاي پيشرفته در تراز جهاني از مهمترين و اساسي ترين وظايف پارك هاي علم وفناوري است همچنين پارك هاي علمي تحقيقاتي مي توانند با ايجاد ظرفيت هاي جديد پژوهشي و پرورش محققين در گسترش تحقيقات در جامعه موثر باشند و از طرف ديگر به عنوان حلقه ارتباطي بين دانشگا ها و صنايع عمل كنند.

در حال حاضر ميزان كل اعتباراتي كه سالانه به پارك هاي علم و فناوري اختصاص پيدا  مي كند به مراتب از كل بودجه يك دانشگاه رده متوسط نيز پايين تر است به طور كلي بودجه پارك هاي علم وفناوري در سال 90 حدود 50ميليارد تومان بوده است كه اين رقم در سال 91 به حدود 80 ميليارد تومان افزايش پيدا كرد اين در حالي است كه خروجي دانشگاه ها به پارك ها مي ايد اما چون اين ساختار قوي نيست و حمايت جدي صورت نمي گيرد خروجي دانشگا ها نيز هدر مي رود در حالي كه وضعيت بايد به گونه اي باشد كه پارك ها بتوانند دائما دانشجويان خلاق و صاحب ايده را جذب كنند . در حال حاضر پارك هاي علم وفناوري فعال در كشور سالانه بين 10 تا 15 ميليارد تومان اعتبار دريافت مي كند كه حدود يك چهارم اعتبار مورد نياز است .وي با بيان اين كه راه اندازي پارك هاي علم وفناوري در ايران در مقايسه با كشورهاي منطقه وجهان به دنبال يك تاخير چهل ساله اتفاق افتاده است در حال حاضر تنها راه جبران اين عقب ماندگي اين است كه حداقل در اختصاص بودجه سالانه پارك ها حجم اعتبارات افزايش پيدا كند تا بتوانيم به اهداف چشم انداز دست پيدا كنيم  همچنين پارك هاي علم وفناوري تناسب خوبي با شعار امسال يعني توليد ملي دارند و مي توانند در حوزه توليد فناوري بسيار موثر باشند .

در حال حاضر در روند تجاري سازي علوم وفناوري چند مرحله بايد طي شود ، در روند تجاري سازي علم وفناوري ابتدا علم بايد به فناوري و فناوري به يك محصول مياني و محصول مياني به يك خدمت يا محصول نهايي تبديل شود بنابراين لازم است يك يافته پژوهشي با كاربردي شدن از چند مرحله عبور كند اين روال در پارك هاي علم وفناوري پيچيده تر است و به وجود نهادهاي واسط نياز دارد به طور نمونه در برخي از حوزه ها مانند مهندسي برق و الكترونيك و… اين نياز به شدت احساس مي شود اما متاسفانه در اين قبيل موارد نهادهاي واسط به خوبي عمل نمي كنند در واقع همين دليل است كه باعث مي شود پارك ها نتوانند در همه ابعاد و حوز ها ورود كنند و توانمند خود را نشان دهند.

در حال حاضر بخش تحقيق و توسعه صنعت مابايد به قدري فعال باشد كه بتواند خروجي شركت ها ي دانش بنيان مستقر در پارك ها را بلافاصله تبديل به يك محصول كند در حالي كه اينگونه نيست در واقع نگاه كارخانه اي بر صنعت ما حاكم است و همين موضوع باعث مي شود كه تا خطوط توليد امكان جذب خروجي پارك ها را نداشته باشند و نتوانند فناوري جديد جذب كنند و اين يك اشكال اساسي است كه راه حل آن ارتقاء صنعت است.

لذا بيشترين چالش ها در اين زمينه به نوع نگاه حمايتي دولت باز مي گردد و آن اين كه براوردها نشان مي دهد بودجه 25 پارك موجود در كشور كه 3000 شركت دانش بنيان در آن مستقر است در سال قبل تنها 50ميليارد تومان بوده است و امسال 80 ميليارد تومان است كه به اندازه بودجه يك دانشگاه هم نيست در حالي كه حوزه فناوري هزينه بر است . به علاوه دولت بايد صنعت خود را به روز كند تا بتواند فناوري جديد جذب نمايد. سازمانها و دستگاهاي اجرايي مي بايست به جاي واردات خدمات ، مواد و تكنولوژي از خارج ازكشور،توجه خود را به موسسات پژوهشي و فناوري در داخل كشور خصوصا پارك هاي علم وفناوري معطوف كنند و در تقويت نقش پارك ها ي كشور مشاركت جدي نمايند.

محمود زارع پور