آهن

دسته: علمی - پزشکی , مقالات
۴ دیدگاه
شنبه - 6 آبان 1391

و انـزلنـا الحـديـد فـيـه بـاءس شـديـد و مـنافع للناس

این عنصر با نشان اختصاری Fe ، چهارمین عنصر پوسته زمین از لحاظ فراوانی بوده و از كلمه لاتين فروم Ferrum گرفته شده است .

اولين نشانه‌هاي استفاده از آهن متعلق به حدود 4000 سال قبل از ميلاد يعني زمان سومري‌ها و مصريان مي‌باشد. در آن زمان ابزارهاي كوچكي مانند سرنيزه و زيورآلات كه از آهن شهاب‌سنگ‌ها به دست آمده بود، مورد استفاده قرار مي‌گرفت. از آن جا كه شهاب‌سنگ‌ها از آسمان بر روي زمين مي‌افتادند، برخي زبان‌شناسان معتقدند كه واژه‌ي انگليسي آهن( Iron )كه با بسياري از زبان‌هاي اروپاي غربي و شمالي هم ريشه است، از واژه‌ي Etruscan aisar به معني خدايان گرفته شده است  .

ذخایر آهن دنیا

روسيه بيشترين ذخاير آهن را دارا مي‌باشد. اين کشور حدود 19 درصد از ذخاير آهن دنيا را در اختيار دارد. کشورهاي استراليا (6/15 درصد)، اکراين (5/12 درصد)، چين (9 درصد) و برزيل (5/7 درصد) در مکان‌هاي بعدي قرار دارند.

توليد آهن و فولاد يکي از ارکان بنيادي اقتصادي هر کشور است و جزء صنايع مادر جهت پيشرفت و توسعه است.یکی از شاخصه های توسعه یافتگی کشور ها سرانه  مصرف فولاد آن ها در سال می باشد .

استخراج سنگ آهن و تولید کنسانتره

در بين کشورهاي توليد کننده‌ي سنگ‌آهن، کشور چين با ميانگين توليد 74/238 ميليون تن رتبه‌ي اول را دارا است. برزيل با ميانگين توليد 201 ميليون تن رتبه‌ي دوم را دارا است. کشورهاي استراليا، روسيه و هندوستان در مکان‌هاي بعدي قرار دارند.(آمار سال 75 منبع:سایت پایگاه ملی داده های علوم زمین)

هدف از ارائه آمار ها اینکه کشوری مثل روسیه با اینکه بیشترین ذخایر آهن را داراست و از لحاظ دانش فنی نیز کم ندارد ولی با تمام توان سنگ آهن استخراج نمی کند .

مـنابـع و ذخـاير سنـگ آهـن ايـران

   مهمترين کانسارهاي آهن کشف شده ايران در استانهاي يزد، کرمان، خراسان و مرکزي واقع شده اند. ميزان ذخيره قطعي اين کانسارها 8/1 ميليارد تن(بنا بر اکتشافات روس ها در ایران ) و ذخيره کلي آنها ( ذخيره قطعي به علاوه ذخيره احتمالي ) بيش از 3 ميليارد تن گزارش شده است که بيش از 90 درصد اين کانسارها از نوع آذرين و اسکارن هستند .

  در جدول زیر مشخصات مهمترين کانسارها و معادن آهن ايران آورده شده است يکي از اولويت هاي مهم ايران در بخش معادن، افزايش توليد سنگ آهن جهت جوابگويي به نياز روز افزون صنعت فولاد کشور است .

ذخیره آهن کشف شده در سنگان خواف طبق اعلام وزارت صنایع و معادن سابق برابر کل اکتشافات قبلی(حدود 4 میلیارد تن) آهن دارد .

بنا بر آمار اعلام شده فوق الذکر (منبع :سایت پایگاه ملی داده های علوم زمین) مجموع ذخیره قطعی آهن منطقه بافق بیش از 1300 میلیون تن بوده است .

توليد آهن و فولاد ايران

پيشينه‌ صنعت فلزكاري و شناخت فلزات در ايران به هزاره‌ چهارم پيش از ميلاد مي‌رسد. با اين كه شناخت آهن در ايران باستان قدمت دارد، اين فلز تا 1000 سال پيش از ميلاد چندان مورد استفاده نبوده است. با روي آوردن آريائيان به ايران در اوايل هزاره‌ اول پيش از ميلاد كاربرد آهن افزايش يافت. در حفاري‌ها و كاوش‌هاي باستان‌شناسان، كوره‌هايي ويژه‌ ذوب آهن در “قره‌داغ” و نزديكي تبريز يافت شده است و به نظر مي‌رسد در اعصار گذشته تعدادي كانسار آهن در كوه‌هاي البرز و نيز در اطراف كرمان(معادن گل‌گهر) شناخته شده بود.

گمان مي‌رود ايرانيان در دوره هخامنشي در ساختن فولاد و در به كار بردن آهن و فولاد مهارت داشته‌اند و مي‌دانستند آهن در برابر هوا و نم زنگ مي‌زند و به همين دليل آن را براي جلوگيري از زنگ زد‌گي قير اندود مي‌كردند. ساختمان‌هاي اين دوره‌ مثل پاسارگارد، تخت جمشيد و شوش در قسمت پايه‌ها، ستون‌ها و سردرها از سنگ ساخته شده است. اين سنگ‌هاي بزرگ تراش داده شده بوسيله‌ ملات به هم متصل شده و با بست‌هاي آهني يا چوبي به يكديگر پيوند يافته اند.

شيوه فرآوري فولاد پيش از اسلام در ايران روشن نيست. از شكل كوره و آجر‌هاي كه در ساختمان استفاده مي‌شده آگاهي نداريم. به طور كلي آهن در دوره هخامنشيان از كانسارهاي اطراف نيريز استخراج مي‌شده و همان گونه كه جغرافي‌دانان اسلامي نوشته‌اند پس از اين دوره نيز از اين كانسارها بهره‌برداري مي‌شده است.

در ايران باستان از آهن براي ساختن بعضي ابزار‌آلات و بويژه جنگ افزارهايي نظير شمشير، نيزه و پيكان استفاده مي‌كردند. معادن و كوره‌هاي ذوب سنگ آهن كه از قديم در ايران شناخته شده بودند عبارتند از: كوره‌ها و معادن ذوب آهن در نزديكي تبريز، كوه‌هاي البرز در نزديكي رشت و ماسوله و سنگ آهن‌هاي غرب تهران و نزديكي قزوين.
نشانه‌هاي از نخستين فولاد سازي در نزديكي تخت ‌جمشيد، كرمان، شيراز و بعضي از جزاير خليج فارس يافت شده است. در دوران صفوي، اسلحه‌سازان ايراني در توليد سلاح‌هايي از قبيل شمشير شهرت زيادي به دست آورده بودند. ايرانيان از قديم‌الايام در ساختن شمشير از فولاد استفاده مي‌كردند و گاهي اوقات فولاد آب‌داده را از هندوستان و بخصوص حيدرآباد به ايران مي‌آوردند.

در دوران قاجار، اميركبير به استخراج معادن، ايجاد كارخانه‌هاي مختلف، استخدام استادان فني خارجي و فرستادن صنعت‌كاران به روسيه،‌ خريد كارخانه از كشورهاي غربي و حمايت از محصولات داخلي توجه خاص داشت. او نخست به معادن پرداخت و در آن زمان اداره‌ امور معادن را طبق فرماني تاسيس كرد. ناپلئون به عنوان هديه تاجگذاري ناصرالدين شاه، سه دستگاه كوره ذوب فلز به ايران فرستاد. اين كوره‌ها نقش مهمي در راه اندازي صنايع جديد داشت.

   نخستين كارخانه‌هاي ايران مانند چدن ريزي، فلزكاري و ديگر صنايع كوچك در دوران صدارت اميركبير گشايش يافت.
اولين قدم در مسير اسقرار صنعت ذوب آهن در ايران در سال 1265 شمسی توسط حاج محمد حسن امين الضرب صورت گرفت كه به علت وضعيت سياسي آن روزگار موفق نگرديد. در سال‌هاي 1305 تا 1338 نيز اقداماتي براي تاسيس ذوب آهن در ايران شد كه همگي با شكست مواجه شد تا اين كه در سال 1344 يك موافقت نامه همكاري فني-اقتصادي بين ايران و شوروي ‌سابق در مورد تاسيس كارخانه ذوب آهن اصفهان امضاء شد. اولين شمش چدن توليدي كارخانه در دي ماه 1351 تحويل گرفته شد(آسايش،1374)

حمید رضا رنجبر بافقی


پرینت اشتراک گذاری در فیسبوک اشتراک گذاری در توییتر اشتراک گذاری در گوگل پلاس
بازدید: ۸۸
برچسب ها:
دیدگاه ها
عليرضا رنجبر بافقي این نظر توسط مدیر ارسال شده است. شنبه 6 آبان 1391 - 11:28 ب.ظ پاسخ به دیدگاه

با تشكر
مقاله كاملا علمي ودقيق مطرح شده واموزنده است
همشهريان عزيز با كامنتهاي خود باعث دلگرمي نويسندگان وگردانندگان سايت محلي بافق فردا شويم

حمید این نظر توسط مدیر ارسال شده است. یکشنبه 7 آبان 1391 - 9:35 ق.ظ پاسخ به دیدگاه

با سلام
مقاله جالبی است.کاش قسمت آمار مربوط به ایران و بافق کاملتر بود.

شمع زبان دراز این نظر توسط مدیر ارسال شده است. یکشنبه 7 آبان 1391 - 12:51 ق.ظ پاسخ به دیدگاه

اگر اقاي عسگري بتواند در اسرع وقت گندله سازي بافق را راه اندازي كند بسياري از معضلات و كمبودهاي ما در بافق از بين ميرود
همت و همدلي مرد خيلي كار ساز است
مردم بايد بخواهند

هاشم محلوجی این نظر توسط مدیر ارسال شده است. سه‌شنبه 9 آبان 1391 - 7:37 ق.ظ پاسخ به دیدگاه

بـــا ســـلام
ضمن تشکر از آقای مهندس رنجبر
با توجه به آمار ارائه شده ،هرچند ذخیره معدن چغارت رو به پایان است و بهترین معدن بعد از چغارت یعنی چادرملو به اردکان واگذار شده ،هنوز آنومالی های آهن دار فراوانی دست نخورده وجود دارد ،لذا می بایست هرچه زودتر چرخه تولید فولاد در بافق راه اندازی شود .
تاخیر در این امر =اهدا این توده های معدنی به شهرهای همجوار جهت راه اندازی واحد های فولادی

You cannot copy content of this page