آشنایی با طرح احداث گندله بافق

 طرح گندله سازی دردوره مدیریت مهندس نیک کار درمحل پشت معدن چغارت، جاده چغارت به میشدوان به زمین زده شد. اما برای اجرایی شدن این طرح کاری انجام نگرفت، تازمان مدیریت زنده یاد مهندس دهستانی که به دستور وی طرح آن بوسیله مهندسان متخصص در۵ جلد تهیه و جانمایی گردید. اجرای این طرح تا زمان مدیریت حاج محمدجوادعسکری مسکوت ماند. بدنبال سیاست اجرایی کردن طرحهای نیمه کاره ومسکوت ماندهء این شرکت، وباپیگیریهای مدوام، وی توانست گام های نخست احداث کارخانه گندله بافق را بردارد.

برای روشن شدن اهمیت این طرح لازم است عملکرد فرایند برداشت سنگ آهن تا تبدیل آن به فولاد درگفتاری مختصرارائه شود. چرخه تولید فولاد شامل مراحل ذیل میباشد:تولید، بهره برداری، خردایش، کنستانتره، گندله، آگلومراسیون، فولاد و نورد. مهمترین مادهء اولیه فولاد، سنگ آهن بوده که عمدتا بصورت معادن روباز یافت میشود به دو صورت پرعیار و کم عیار قابل برداشت است.

سنگ آهن پرعیار: به سنگهایی اطلاق میشود که باعیار ۵۵ تا ۶۰ درصد قابل برداشت بوده و بصورت مستقیم درکوره های بلند با اضافه کردن کاتالیزور (برای سرعت بخشی و بهینه کردن عمل تولید) استفاده میشود. بخشی از سنگ های تولید شده در سنگ آهن چغارت ومعدن لکه سیاه ازاین نوع میباشد.

سنگ آهن کم عیار: به سنگهای باعیار بین ۲۵ تا ۵۵ درصد گفته میشود. قسمتی از معدن سنگ آهن چغارت ، سه چاهون ، آنومالی شمالی ــ که در۱۷کیلومتری شهرستان بافق قراردارد ــ ازجمله معادنی هستند که دارای ذخایر سنگ آهن کم عیار میباشند.

عمده بحث این مقاله فرایند تبدیل سنگ آهن استخراج شده کم عیار به سنگ آهن پرعیاراست تا برای استفاده در کوره های بلند آماده شده، تبدیل به فولاد ونورد گردد.

پس از استخراج سنگ آهن و جداسازی سنگ آهن پرعیار و کم عیار، سنگ آهن کم عیار به مرحله خردایش انتقال می یابد.

خردایش: سنگ آهن بدست آمده به همراه آهن دارای مواد معدنی مختلفی است از قبیل گرانیت ، آهک ، سیلیس ، دولومیت و… . دراینجا چون میزان نسبی آهن موجود ۲۵ درصد میباشد، باید این سنگ خرد گردد و میزان خردشدن آن ، بستگی به نوع سنگ میزبان ــ که قصد جداسازی آهن را از آن داریم ــ دارد. درمرحله اول سنگ ها به سنگ شکن فکی رفته تا از اندازه تقریبی ۱ متر به اندازه تقریبی ۳۰ سانتی مترتبدیل گردد. سپس به سنگ شکن مخروطی رفته تا به حدود تقریبی ۷ سانتی متر و بعد به ۲٫۵ سانتی متر و در مرحله بعد به اندازه تقریبی ۱سانتی متر و کوچکتر بدل شود. سپس از آنجا به آسیاب خودشکن رفته تا با برخورد وضربه سنگها بریکدیگر خردترشود. پس از آن به آسیاب میله ای یا گلوله ای رفته و تبدیل به پودری به قطر ۸۰-۱۰۰ میکرون می شود. عمل خردایش دراین مرحله به اتمام رسیده محصول تولید شده به واحد کنستانتره میرود.

کنستانتره: محصول وارد شده در این قسمت بصورت گرد بسیار ریزی است که همراه آب به مخازنی انتقال داده میشود. محلول بدست آمده از استوانه های دوار- که دارای هسته هایی هستند که بوسیله عبور جریان برق به آهنربا هایی بسیار قوی تبدیل میشوند- میگذرد و طی آن ذره های آهن موجود در این محلول جدا شده و ماده باقی مانده از آن به حوضچه هایی وارده میشود. دراین حوضچه ها آب این ماده تخلیه شده واین عمل آنقدر تکرار میشود تا تمامی آهن موجود در این محلول جذب شود و ماده باقیمانده آن که تیلینگ یا باطله کنستانتره نام دارد انبارمیشود. در اینجا به مرحله گندله میرسیم.

گندله: محصول بدست آمده از کنستانتره بصورت گردهای بسیار ریزی است که درمرحله تبدیل به فولاد قابل استفاده نمیباشد. چون بعلت ریزبودن، باعث خفه شدن کوره بلند خواهد شد. برای اینکار باید این گرد به گندله یا فندقه یا تیله های ریزی به اندازه تقریبی ۹ تا ۱۶ میلیمتر تبدیل شود. هدف این فرایند آماده کردن شرایط برای امکان عبور گازهای احیاء شده مرکب از ۶۰درصدآهن و ۴۰ درصداکسیژن است. فرایند گندله سازی، برحسب کیفیت کنستانتره ورودی، دارای مراحلی ازقبیل آسیاب کردن مجدد کنستانتره موجود برای دستیابی به میزانی از خلوص بادرجه خاص و اضافه کردن مواد افزودنی ازقبیل آهک، بتنونیت، دولومیت و پودر کک برای فراهم شدن شرایط پخت گندله ــ شامل خشک کردن، بیش گرم کردن و پخت از ۲۰۰ درجه تا ۱۳۰۰ درجه سانتی گراد ــ تا به استحکام لازم برای پایداری وعدم فروپاشی درمرحله احیاء برسد. لازم بذکراست برای تولید هرتن فولاد به ۱٫۴ تن گندله نیاز میباشد.

کارخانه گندله بافق برای تولید ۵ میلیون تن گندله قابل مصرف در صنایع تولید فولاد به روش احیاء مستقیم در نظر گرفته شده است که برای تهیه خوراک آن به ۹٫۴ میلیون تن محصول کنستانتره نیاز دارد. درحال حاضر میزان کنستانتره تولیدی معدن چغارت ۲٫۵ میلیون تن بیشتر نیست که برای جبران کمبود آن از بین طرحهای در دستور کار، طرح اصلاح خط دردست بررسی و اجرا است.

اصلاح خط: برای بالابردن میزان تولید کنستانتره از دوروش میتوان کمک گرفت. روش نخست اضافه کردن خط است. ازآنجا که معدن چغارت دارای دوخط تولید است میتوان با اضافه کردن خطی دیگر از معادنی نظیر آنومالی شمالی ، سه چاهون یا چاه گز ــ که در مورد اخیر اقداماتی صورت گرفته ــ میزان سنگ آهن کم عیار بیشتری برای انجام فرایند پرعیار سازی آماده کرد که بستگی به سیاست دولت دارد. اما در روش دوم که مورد نظر مدیران شرکت است، اضافه کردن آسیاب های گلوله ای بیشتر برای بالا بردن عیار کنستانتره از ۶۳-۶۴ درصد به عیار   ۶۷ درصد است.

مزایای طرح گندله: یکی از مزیتهای این طرح اشتغال بیش از ۶۰۰ نفر بطور مستقیم و۲۰۰۰ نفر به صورت غیر مستقیم است. از نیازهای اولیه این کارخانه به محصولاتی ازقبیل دولومیت میتوان اشاره کرد که وجود معادن آن درحوالی بافق ثبت شده و هم چنین آهک مورد نیاز که کوههای” بیشه در” ذخایر ارزشمندی از این ماده است و بتنونیت که خاکی است چسبنده و یکی از مهمترین مواد اولیه مورد نیاز این کارخانه میباشد در جاده ساغند و دیگری در بنیز به ثبت رسیده که وجود این معادن و منابع، خود باعث اشتغال خواهد گردید. افزایش میزان ساخت وساز و عملیات عمرانی، اشتغال در زمینه حمل و نقل مواد اولیه نیز موجب رونق و آبادی منطقه خواهد شد. ازویژگی های منحصر به فرد این طرح، دسترسی سریع به مرکزیت خط آهن سراسری است.

مهندس محمد نوری شادکام

منبع:پایگاه اطلاع رسانی شرکت سنگ آهن بافق