ستاره های آسمانِ کویر را به سرقت نبرید

این روزها تقریباً همه جا صحبت از درخت کاری و غرس نهال است . چرا که هفته ، هفته ی منابعِ طبیعی است و ایام ، ایامِ خوشِ دوستداران و هوادارانِ درخت و جنگل و هر چیز دیگری در دنیا که احتمالاً با این موجودِ نازنین ، ارتباط پیدا می کند . البته هیچ جای شک نیست که غرسِ نهال و درخت کاری ، به ویژه در کشورِ بیابانی و نیمه بیابانی ما بسیار عالی ، ستایش برانگیز و قابلِ تحسین است اما نکته ی مهم و در خورِ توجه این است که اگر ما یک هفته را به صورتِ نمادین ، هفته ی منابعِ طبیعی می نامیم ، دلیلِ بر این نمی شود که در باقیِ ایامِ سال ، از وظیفه ی انسانی خود در قبالِ حفاظت و گسترشِ منابعِ خدادادی غافل شویم . و نکته ی قابل بحثِ دیگر این که منابع طبیعی فقط درخت و جنگل نیست که مدام به آن ها اشاره و توجه می شود بلکه در واقع تمام منابعی که دستِ سخاوتمندِ طبیعت در اختیار بشر گذاشته تا زندگیِ او را راحت تر و زیباتر نمایند ، جزوِ منابع طبیعی به شمار می آیند . البته این که انسان تا چه اندازه در حفظِ آن ها کوشا بوده ، در صورتِ کم شدن و یا تمام شدنشان ، آن ها را تجدید نموده است ، بسیار جای بحث دارد چرا که بیشترِ این منابع در صورتِ تخریب و از بین رفتن ، دیگر هیچ موقع تجدید نمی شوند و اگر هم قابل تجدید شدن باشند نیاز به فرصت و زمانی بسیار طولانی دارند . یک نمونه از این منابع ، که تنها مختصِ چند کشورِ معدود از جمله ایران است و در نزدیکیِ شهر ما نیز نمونه های جالبی از آن وجود دارد ، تلماسه ها هستند که البته با تاسفِ بسیار باید اقرار نمود ، وجودِ منابعی که می توانند با اندکی فکر و مدیریتِ صحیح و نیز استفاده از ایده های نو و جدید ، چه در زمینه ی تبلیغات و چه در رابطه با ایجادِ امکاناتِ تفریحی و رفاهی ، به یکی از جاذبه های گردشگریِ ایران و حتی جهان تبدیل شوند ، چند سالی است که به دلیلِ مدیریتِ اشتباهِ برخی از ناآگاهان ، به شدت در معرضِ استفاده ی نادرست و در نتیجه نابودیِ حتمی قرار گرفته اند . و البته هزار بار بیشتر و بیشتر باید تاسف خورد از این بابت که برداشت و حملِ ماسه ها برای مصارفِ کشاورزی ، کاملاً مجاز و قانونی بوده ، قبلاً اجازه ی آن از طرفِ ارگان های دولتیِ مرتبط ، صادر شده است . یعنی یک دزدی آشکار در روز روشن و تحتِ لوای قانون . مسلماً اگر هر یک از ما به این نکته ی مهم توجه داشته باشیم که تشکیلِ قشری به ضخامتِ یک سانتی متر از این تلماسه ها به صد سال زمان نیاز دارد و میلیون ها سال طول کشیده تا چنین تلماسه هایی با ارتفاعِ زیاد که تنها در چند نقطه ی جهان از جمله : صحرای بزرگ آفریقا ، صحرای عربستان و نیز کشور عزیزمان ایران وجود دارند ، تشکیل گردد ، خود را بیشتر موظف می دانیم که به حفظ و نگهداری آن ها کمک کنیم و همچنین سعیِ مضاعف خواهیم نمود که بدونِ کوچک ترین دخل و تصرفی ، آن ها را به نسل های بعدی تقدیم نماییم و بدانیم که این کار ، وظیفه ی یکایکِ ماست . نه این که با رفتارهای دور از عقل ، موجبِ تمسخرِ دیگران شده ، مجبور شویم تا در آینده به آنان پاسخگو باشیم . ضمناً ذکرِ این دو نکته را نیز خالی از لطف نمی دانم که شهر کویری ما علاوه بر داشتنِ آسمانی پر از ستاره ، زمینی دارد پر از گوهر . دانه های ماسه ای که تجمعِ آن ها یکی از زیباترین مناظر طبیعیِ جهان را بوجود می آورد و داشتنِ چنین مناظری ، برای هر شهر و دیاری یک آرزوی محال و غیرممکن است . دانه هایی که هر کدام در حکم یک گوهرِ کم یاب و یک ستاره ی زمینی اند . و آخرین نکته این که تلماسه ها ( برخان ها ) ، رسوباتِ بادی به شمار می روند و همچنان که از نامشان پیداست و قبلاً نیز اشاره شد از تجمعِ دانه های ماسه بوجود می آیند نه دانه های شن ، ریگ و یا ….. چرا که از نظرِ علمِ زمین شناسی هر کدام از این دانه های رسوبی ، اندازه ای مشخص دارند که در پایانِ مطلب به آن اشاره خواهم نمود . لذا شایسته و صحیح نیست که در جراید ، سایت ها و نامه های اداری از اصطلاحاتِ غیرعلمی ، غلط و عامیانه ای نظیرِ شن زار ، ریگ زار و غیره استفاده نماییم . ( حفاظت از منابعِ طبیعی ، بیش از هر چیز ، به وجودِ انسان هایی طبیعت دوست و طبیعت گرا در جامعه بستگی دارد . )
ذراتِ ماسه — اندازه : یک شانزدهمِ میلی متر تا 2 میلی متر
ذراتِ شن — اندازه : 2 تا 4 میلی متر
ذراتِ ریگ — اندازه : 4 تا 64 میلی متر
جلیل زعیمیان بافقی – کارشناس زمین شناسی