درنگی در دعای تحویل سال

بسم الله الرحمن الرحيم
كلمه “عيد ” از ريشه ” عود ” به معناي برگشتن است. اگر به روز هاي خاصي همچون عيد فطر با نوروز عيد گفته مي شود از آن جهت است كه حالات انسان يا طبيعت دچار تغيير و تحول مي گرد مثلا عيد نوروز به دليل زنده شدن و بيدار شدن طبيعت پس از خواب زمستاني نوعي بازگشت جهان و اوضاع طبيعي به حالت قبلي خود است.
نوروز از دو كلمه ” نو” و ” روز ” تشكيل شده است و در لغت فارسي مفهوم روز نو از آن استفاده مي شود و بر نخستين روز از نخستين ماه شمسي اطلاق مي شود.
آنچه مي توان از آغاز سال شمسي به دست آورد آن است كه آدمي همپاي نو شدن طبيعت و جايگزيني فصل سبز به جاي فصل سرد، خود و جامعه را به دگرگوني و تحول كشانده و با بهره مندي از مكتب حيات بخش اهل بيت عليهم السلام گامي در جهت بهار شدن دل و احسن الحال بردارد. همچنين برخي از علماء و فقهاء اين روز را روز مبارك دانسته و بر اعمال وارده در اين روز تاكيد نموده اند. چنانكه مرحوم ايه الله العظمي كاشف الغطاء رضوان الله عليه در اين مورد مي فرمايد:
نوروز مقتضاي اين جهان انسان ها و حيوانات است به همين مناسبت اهل بيت عليهم السلام عيد گرفتن اين روز را تاكيد نموده و وظايفي را براي مردم در اين روز بيان داشته اند. ايشاان در جاي ديگر در باره ادعاي اينكه عيد نوروز از اعياد زرتشت است مي فرمايد:‌ب ايد بدانيم ما چهار گونه عيد داريم:
1. اعياد ديني مانند اعياد قربان و فطر
2. اعياد مذهبي مانند عيد غدير
3. اعياد ملي كه هر كشوري روزي را براي خود عيد مي داند مثل روز استقلال كشورها
4. عيد تكويني كه جهان عيد مي گيرد و انسان در آن نقشي ندارد مانند عيد نوروز كه طبيعت سبز و شكوفا و دنيا خرم و خوشحال مي گردد. پس اين عيد، عيد تمام جهانيان است نه عيد زرتشتيان
نوروز در گنجينه معارف اهل بيت عليهم السلام و متون روايي ما از منزلت و جايگاه خاصي برخوردار است. به گونه اي كه معصومين عليهم السلام بر پاسداشت اين روز سخن رانده و از مناسبت هاي مهم آن ياد كرده اند. اگر چه عيد نوروز از جمله اعياد اسلامي عيد فطر ، قربان ، غدير و جمعه محسوب نمي شود ولي روايات متعددي در باره اهميت و جايگاه آن وراد شده است.
آنچه با تامل در روايات به دست مي آيد آن است كه نوروز سمبل تحول و تغيير است البته تحويل به سمت نيكويي و بهتر شدن چنانچه در يكي از دعاهي هنگام تحويل سال مي خوانيم؛
يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ يَا مُدَبِّرَ اللَّيْلِ‏ وَ النَّهَارِ يَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ.
اي آنكه به تدبير تو گردد ايام اي ديده و دل از تو دگرگون مادام
وي انكه به دست توست احوال جهان حكمي فرما كه گردد ايام به كام
با درنگ در اين دعا بزرگترين رهاورد نوروز را مي توان در امور ذيل خلاصه كرد؛
1. تلاش براي تغيير
در دين مبين اسلام يكسان ماندن و تن ندادن به تغيير و تحول به شدت نفي شده است آنگونه كه امام صادق عليه السلام مي فرمايد : مَنِ‏ اسْتَوَى‏ يَوْمَاهُ‏ فَهُوَ مَغْبُونٌ ؛ هركس دو روزش يكسان باشد او مغبون بوده و ضرر كرده است.
2. انتخاب راه بهتر
پس از تن دادن به تغييرة مهمرين مساله گزينش راه بهتر و نيكو شدن است و لذا آناني كه فردايشان از روز قبل بد تر است مورد شماتت خواهند بود.
اميرالمومنين عليه السلام مي فرمايد‌: وَ مَنْ‏ كَانَ‏ غَدُهُ‏ شَرَّ يَوْمَيْهِ فَمَحْرُومٌ وَ مَنْ لَمْ يُبَالِ بِمَا رُزِئَ مِنْ آخِرَتِهِ إِذَا سَلِمَتْ لَهُ دُنْيَاهُ فَهُوَ هَالِكٌ وَ مَنْ لَمْ يَتَعَاهَدِ النَّقْصَ مِنْ نَفْسِهِ غَلَبَ عَلَيْهِ الْهَوَى وَ مَنْ كَانَ فِي نَقْصٍ فَالْمَوْتُ خَيْرٌ لَه‏ هر كه فردايش بدتر از ديروز است محرومست و هر كه با تامين دنيايش غم آخرت ندارد هلاكست و هر كه كمى خود را وارسي نكند هوس بر او چيره شود و هر كه در حال كاستن باشد مرگ براي او بهتر است.
3. تبديل بدي ها به خوبي ها و تلاش در بهتر شدن
زيباترين و كاملترين نوع تغيير ، تبديل بدي ها به خوبي ها و جبران خطاهاست. شيوه اي كه قرآن كريم براي آدمي ترسيم ساخته است جبران بدي ها به وسيله خوبي ها و توبه از اعمال گذشته است چنانچه مي فرمايد:
فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ‌

پس هر كه بعد از ستم كردنش توبه كند و به صلاح آيد ، خدا توبه او را مى‏پذيرد ، كه خدا آمرزنده مهربان است .
اين دگرگون شدن و گذر از بدي به خوبي و اصلاح خود در دعا هايي كه از ائمه بزرگوار عليهم السلام به ما رسيده است نيز بسيار مشهور است. در يكي از دعاهاي ماه مبارك رمضان مي خوانيم: اللهم غير سوء حالنا بحسن حالك خدايا حال بد ما را به حال نيكويت تغيير بده.
سيد عباس حسيني باقرآبادي