نوروز در آینه روایات

امام صادق علیه السلام می فرماید: نوروز از ما و شیعیان ماست که عجم (ایرانیان ) آن را حفظ کردند و شما ضایع کردید. (مستدرك‏الوسائل/6 /352)

عید نورور از دیرباز مورد توجه ایرانیان و فارسی تباران بوده و هر سال بر رونق جشن و سرور آن افزوده می شود . شاید این سوال برای شما مطرح شده باشد که آیا مساله نوروز در زمان اهل بیت علیهم السلام بوده است یا خیر ؟ و دیدگاه ایشان نسبت به این عید عجم چیست؟

البته در این مختصر در صدد پاسخ  عمیق به این مساله نیستیم بلکه به طور اجمال ، آن دسته از روایاتی را که در کلام معصومین در مورد نوروز و وقایع تاریخی آن بیان شده است مطرح کرده و به آن اشاره می کنیم.

نوروز در تاریخ از نگاه اهل بیت (ع)

با توجه به روایات معصومین علیهم السلام در این روز وقایع مهمی رخ داده است که به خاطر اختصار فقط به ترجمه برخی از آنها که در کلام اهل بیت علیهم السلام وارد شده اشاره می شود و خوانندگان محترم می توانند جهت دسترسی به متن عربی حدیث به منابع یاد شده مراجعه فرمایند.

با بررسی اجمالی درروایات اهل بیت به این نتیجه می رسیم که عید نوروز ؛

1. اولین روزی است که خورشید بر زمین تابید ( وسائل الشیعه شیخ حر عاملی/8/173)

2. اولین روزی است که  گیاه روی زمین سبز شد  ( وسائل الشیعه/8/173)

3. روزی است که خداند از انسان ها عهد گرفت تا جز او را نپرستیده و اطاعت از شیطان نکنند و به او شرک نورزند و از انبیاء و اولیای او تبعیت کنند.

معلی بن خنیس می گوید روزر نوروزی به محضر امام صادق علیه السلام مشرف شدم ایشان از من پرسید آیا میدانی امروز چه روزی است؟ عرض کردم نه اما می دانم که عجم (فارسی زبانان)این روز را بسیار گرامی داشته و به همدیگر تبریک می گویند. ایشان فرمود به خانه کعبه که در دل مکه قرار دارد سوگند که اینروز ،روز بزرگی است روزی است که خداوند از بندگانش عهد گرفت جز او را نپرستند و به او شرک نورزند و از انبیاءو اولیای او تبعیت کنند. (وسائل الشیعه/8/173)

4. روزی است که کشتی نوح بعد از آن طوفان سهمگین بر کوه جودی بر زمین نشست و مومنین از غرق شدن نجات یافتند (بحار الانوار علامه مجلسی/11/342)

5. روزی است که خداوند لشکر شامی را که به واسطه مرض طاعون از دنیا رفتند به درخواست حزقیل نبی علیه السلام دوباره زنده کرد[1](بحار الانوار/13/386)

6. روزی است که حضرت ابراهیم علیه السلام بت های بتخانه را شکست و تبر را بر دوش بت بزرگ گذاشت (وسائل الشیعه/8/173)

7. روزی که رسول خدا صلی الله علیه و اله حضرت علی علیه السلام را بر دوش خود نهاد تا بت های بالای خانه خدا را بشکند (بحار الانوار/38/86)

8.روزی است که غدیر خم و اعلان ولایت امیرالمومنین علیه السلام در آن واقع شده است (بحار الانوار/37/108)

9.روزی است که  امیرالمومنین علیه السلام در جنگ نهروان بر خوارج به پیروزی رسید (بحار الانوار/33/404)

10. روزی است که در آن باید به  انتظار فرج امام زمان عجل الله تعالی فرجه نشست (بحار الانوار/52/276)

امام صادق علیه السلام می فرماید : مَا مِنْ يَوْمِ نَيْرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِيهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَيَّامِنَا وَ أَيَّامِ شِيعَتِنَا حَفِظَتْهُ الْعَجَمُ وَ ضَيَّعْتُمُوهُ أَنْتُمْ در هر نوروزی ما منتظر فرج قائم از اهل بیت هستیم زیرا نوروز از ما و شیعیان ماست که عجم (ایرانیان) آن را حفظ کردند و شما ضایع کردید. (مستدرك‏الوسائل میرزا حسین نوری /6 /352 )

11. روزی که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به اصحاب خود فرمود بلند شوید و به علی بن ابی طالب به عنوان امیرالمومنین سلام کنید(یعنی بگویید السلام علیک یا امیرالمومنین ). (مستدرك‏الوسائل /6 /352 )

اعمال عید نوروز

آنچه در روایات اهل بیت علیهم السلام در زمینه اعمال عید نوروز به دست ما رسیده است چنین است:

1. هدیه دادن :  روزی گروهی از ایرانیان برای امیرالمومنین علیه السلام حلوا آوردند . ایشان از علت آن سوال کردند در  جواب به ایشان گفته شد یا امیرالمومنین امروز روز نوروز است (و رسم است برای یکدیگر هدیه ببرند) حضرت فرمودند حال که چنین است پس هر روز را برای ما نوروز قرار دهید. (من لا یحضره فقیه شیخ صدوق/3/300) (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی/11/246)

2. غسل کردن (وسایل الشیعه/3/335)

3.  پوشیدن لباس تمیز ، شاید به همین دلیل باشدکه هر سال نزدیک عید نوروز ، خانواده ها به خریدن لباس عید اهتمام دارشته وروانه بازرا ها می شوند اما غافلند از اینکه امام صادق علیه السلام به پوشیدن لباس نو توصیه نفرموده و فقط به پوشیدن تمیزترین لباس ها اشاره میکنند یعنی تمیز بودن لباس برای عید مورد تاکید است نه نو بودن آن. پس می توان تمیزترین لباس های موجود را  استفاده کرد. (وسایل الشیعه/3/335)

4. خود را معطر کردن ، البته معطر کردن منحصر به ایام عید نیست بلکه رسول خدا صلی الله علیه و آله خوشبو بودن را از حقوق برادران دینی می دانست و می فرمود یک مسلمان باید در برخورد با مسلمان دیگر خوشبو باشد و خود نیز دوسوم درآمد خویش را در خریدن عطر هزینه می کرد به گونه ای که بعد از رفتن ایشان هنوز بوی عطر به مشام می رسید و آن را اسراف نمی دانست. (مکارم الاخلاق طبرسی/34)

امام صادق علیه السلام استفاده می شود که به معلی بن خنیس فرمود هرگاه نوروز می شود غسل کن و پاکیزه ترین لباست را بپوش و خود را معطر کن(وسایل الشیعه/3/335)

3. صله رحم کردن (دعائم الاسلام تمیمی مغربی/2/326)

3. روزه گرفتن هم در روز نوروز سفارش شده است (وسایل الشیعه/8/172)

4. خواندن چهار رکعت نماز: امام صادق علیه السلام می فرماید: زمانی که نافله ها و نماز ظهر و عصر خود را خواندی چهار رکعت (دو تا دو رکعت)نماز بگذار و در رکعت اول یک مرتبه سوره حمد و ده مرتبه سوره انا انزلناه فی لیله القدر و در رکعت دوم یک مرتبه سوره حمد و ده مرتبه سوره قل یا ایها الکافرون  و در رکعت سوم یک مرتبه سوره حمد و ده مرتبه سوره قل هو الله احد و در رکعت چهارم یک مرتبه سوره حمد و ده مرتبه سوره قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس را بخوان و بعد از نماز سجده شکر به جا آورده وهر چه از خدا می خواهی طلب کن که اگر موفق به خواندن این نماز شوی خداوند گناهان پنجاه ساله تو را می آمرزد. (وسایل الشیعه/3/335)

به امید ظهور حضرت ولی عصر ارواحنا فداه که آن روز ، روز نوروز حقیقی ما باشد . انشاءالله

سید عباس حسینی باقرآبادی