يك عمر سلامت، با خود مراقبتي

هفته سلامت گرامي باد

يك عمر سلامت، با خود مراقبتي

فشارخون؛قاتلخاموش

اسمشراگذاشتهاند«قاتلخاموش»؛بسکهبی سروصداپیشرفتمیکندوآرامآرامکاررابهجاهایباریکمیکشاند. عوارضیهمکهایجادمیکند،یکیدو تانیست؛سکتهقلبی،سکتهمغزی،نارساییقلبی،نارساییکلیوی،آنوریسم)اتساععروقی(،تخریبشبکیهچشمو..

چرافشارخونبالامیرود؟

معمولادلیلشمعلومنیست! در90تا95درصدموارد،هیچعلتقطعیوشناختهشدهای برایابتلابهفشارخونوجودندارد. پزشکان،ایننوعازبیماریرابانام«فشارخوناولیه»میشناسند؛بیماریایکهمعمولابهمرورزمانوباافزایشسنایجادمیشود.اماعلت5تا10درصدازفشارخونهامعلوماست؛دراینمواردمعمولامشکلازیک بیماریزمینهای )مثلبیماریهایکلیوی،تومورهایغدهفوقکلیوی،بیماریهای مادرزادیقلب( شروعمیشود. نامایننوعاخیرفشارخون،«فشارخونثانویه»است؛ بیماریایکهبهطورناگهانیظاهرمیشودوشدتشهممعمولابیشترازنوعاولیهاست.

فشارخونتحتتاثیرچهعواملیاست؟

درمیانعواملموثربرفشارخون،اینهاازهمهمهمترند:

سن: باافزایشسن،خطربروزفشارخونبیشترمیشود. افزایشفشارخوندراوایلمیانسالیدربینمردانبیشتراستامازنانبعدازیائسگیبیشتردرمعرض اینبیماریاند.

نژاد: اینبیماریدرسیاهپوستهاشایعتراستومعمولادرسنپایین تریهمبروزمیکندوعوارضشهمبیشتروشدیدتراست.

سابقهخانوادگی:آنهاییکهیکیاچندنفرازاعضایخانوادهشانبهاینبیماری دچارباشند،احتمالابتلایخودشانهمبهفشارخونبیشترخواهدبود.

اضافهوزن: هرچهوزنتانبیشترباشد،بهاینبیمارینزدیکترید. پساگراضافه وزندارید،حتمابهفکرکاهشوزنباشید.

کم تحرکی:هرچهکمتحرکترباشید،تعدادضربانهایقلبتانبیشترخواهدبودوهرچهتعدادضربانهایقلبتانبیشترباشد،انقباضاتقلبیتانشدیدترمیشودواین،نیرویواردبررگهایتانراافزایشمیدهدوطبیعتافشارخونتانرابالامیبرد.

استعمالدخانیاتوالکل: موادشیمیاییداخلتنباکوبهدیوارهشریانهاآسیب میزندوآنهاراتنگمیکندوهرچهقطررگکمترشود،فشارخونبیشترمیشود.الکلنیزمیتواندبهقلبآسیببرساندوباعثافزایشفشارخونشود.

مصرفبیشترازاندازهسدیم: وقتیازسدیمحرفمیزنیم،درواقعازنمکطعام صحبتمیکنیمکهباعثمیشودکلیههاآبکمتریدفعکنندوبهاینترتیبمایع زیادیدربدنمحبوسشود. ایناحتباسآبباعثافزایشحجمخونودرنتیجه،افزایش فشارخونخواهدشد.

مصرفکمترازاندازهپتاسیم: دربدنماتعادلیبینسدیموپتاسیمبرقراراستکه اگریکیبالابرود،دیگریپایینمیآید. یعنیاگرمیزانپتاسیمبدنشماپایینبیاید،میزانسدیمخونتاندچارافزایشمیشودواین،یعنیشمادرخطرفشارخونهستید.

استرس: استرسباعثافزایشموقتاماشدیدفشارخونمیشود. پستامیتوانید،ازعواملاسترسزادوریکنیدوآرامشتانراحفظکنید.

برخیعواملدیگر: کلسترولبالا،بیماریدیابت،بعضیبیماریهایکلیوی،حاملگی،وقفهتنفسیحینخوابوبرخیعواملدیگرنیزمیتواننداحتمالبروزفشارخونرابیشترکنند.

افزایشفشارخونچهخطریدارد؟

اگرفشارواردبردیوارهداخلیشریانهازیادشود،شریانهادچارآسیبمیشوندوبه دنبالآن،عضومربوطهآسیبمیبیند. افزایشفشارواردبرشریانهاباعثسفت وسختشدندیوارهآنهامیشودواین،همان چیزیاستکهدرزبانعامیانهازآنبه«تصلب شرایین»یادمیشود. تصلبشرایینبهمرور زمینهسازحملهقلبیودیگرمشکلاتعروقی خواهدبود. همچنینممکناسترگ،متسعشودوبادکندکهبهاینحالت،آنوریسممیگویند.

درگیریرگهایمغزدراثرافزایشفشارخون نیزمیتواندباعثبروزسکتهمغزیشود.ضعیفوباریکشدنعروقکلیوی،نارسایی کلیویرادرپیخواهدداشتوضخامت،باریکی وپارگیعروقدرشبکیهچشمهمباعثکاهشیافقدانبیناییمیشود.

نارساییقلبینیزیکیدیگرازعوارضبلندمدتافزایشفشارخوناست. وقتیقلب مجبورباشدعملتلمبهکردنخونرادربرابرفشاربالاتریانجامبدهد،بهتدریجضخیم میشودودردرازمدتتواناییتلمبهکردنخونراازدستمیدهدودچارنارسایی میشود.

فشارخونبالامیتواندسوختوسازبدنرادچارمشکلکندوبرفرایندهایتفکر،حافظه ویادگیریهمتاثیربگذاردواختلالشناختیوزوالعقلرابهدنبالداشتهباشد.

ازدستخودمانچهکمکیبرمی آید؟

تغذیهتانرااصلاحکنید: بایدبهیکبرنامهغذاییهدفدارومخصوصبیماران فشارخونیروبیاورید. بهترینرویکردغذاییبرایشمامصرفمیوه،سبزی،حبوباتوموادغذاییسبوسدارولبنیاتکمچرباست. مصرفپتاسیمراهمبایدبیشترکنید. درمقابل،مصرفنمک )همانسدیم( رابایدبهحداقلبرسانید؛وهمینطورمصرف چربی،مخصوصاچربیاشباعشدهرا. اگرچهدرحالحاضر،میزانمجازدریافتسدیم بهطورروزانه2400میلی گرمعنوانمیشود،تحقیقاتنشاندادهکهکم کردناینمیزان تاحد1500میلیگرمتاثیرمثبتیبرکنترلفشارخوندارد

وزنکمکنید: اگراضافهوزنداشتهباشید،حتمابایدوزنکمکنید. حتیکاهشوزن بهاندازه2کیلوگرمهماثرفوقالعادهایبرفشارخونتانخواهدداشت. ورزشهم یادتاننرود.

تنشزداییکنید: بیشازاندازهکارنکنید. فکرهایمنفیومزاحمرادوربریزید. سعی کنیدروابطدوستانهخودرابادیگرانگسترشبدهیدوصبوروخوشبینباشید. خوابکافیراهمفراموشنکنیدوتاآنجاکهمیتوانید،استرسواضطرابراازخوددورکنیدوتمرینکنیدکههمیشهآراموعمیقنفسبکشید.

فشارخونخودرادرخانهاندازهبگیرید: اینکاربایدطبقیکروالثابتانجامبگیرد.اندازه گیریفشارخوندرخانه،اینفایدهراداردکهفشاراندازهگیریشدهبهاندازه واقعیبسیارنزدیکاستوتحتاسترسوخستگیافزایشنیافتهاست. اینکاربهشماوپزشککمکمیکندتابهمیزاناثربخشیدارووعوارضاحتمالیبیماریآگاهیپیداکنید.

دورالکلوسیگارخطبکشید: مصرفالکلبرقلباثرمی گذاردوباعثافزایش فشارخونمیشود. سیگارنیزباصدمهشدیدیکهبهدیوارهشریانهامیزند،روند سفتشدن )تصلب( آنهاراتسریعمیکند. قطعمصرفایندو،برایکنترلبهترفشارخون،ضروریاست.

بهطورمرتبنزدپزشکبروید: دردرمانبیماریفشارخون،یکتیمدرمانیدونفره وجودداردکهاعضایآنراشماوپزشکمعالجتانتشکیلمیدهید. پستکروی نکنیدوهرگزخودسرانهدارونخورید.

داروهایتانرادرستمصرفکنید: داروراطبقدستوروراسساعتمقررمصرف کنید. اگرعوارضدارویاهزینههایتامینآنآزاردهندهاست،اقدامبهقطعخودسرانه یاتغییردارونکنید. اینکاربایدبانظرپزشکانجامبگیرد.

بخورنخورهایفشارخون

1-برخيموادغذاييميتوانندبهطورطبیعیفشارخونراپایینبیاورند. كرفس،پياز،سير،شنبليله،چايسبز،خرما،گلابي،زيتونوبرگزيتون،ترهفرنگي،سويا،گوجه فرنگي،گريپفروتوليموترشازاینجملهاند. امایادتانباشدکهمصرفاینمواداصلا بهمعنیقطعدرماندارویینیست. بدنیستبرایمصرفآنهانظرپزشکخودراهم جویاشوید،بهخصوصدررابطهباگریپفروت؛چوناینمیوهمیتواندغلظتبرخی داروهایفشارخونرابالاببردوعوارضجانبیآنهاراتشدیدکند.

2-تامینپتاسیمبدنبرایبیمارانمبتلابهفشارخونضروریاست. موز،آناناس،زردآلو،انجير،گريپفروت،هلو،انگور،آلو،سيبزميني،سير،بروكلي،كدوسبز،قارچ،گوجهفرنگي،انواعسبزيجاتوحبوباتازمنابعخوبپتاسيمهستند.

3-ازآنجاکهدرحینطبخازنمکاستفادهمیشود،دیگرلزومینداردهنگامصرفغذادستبهنمکدانببرید. میتوانیدازگلپر،آويشن،نعناعخشكیاكنجدبهعنوان جانشينهاينمكاستفادهكنيد. درتهیهغذاهایآمادهونوشابههانیزسدیمفراوانیبه کارمیرود. سوسيس،كالباس،فرآوردههايگوشتي،چيپسوسايرتنقلاتشور،ماهي دوديياكنسروشده،انواعسسهاوسوپهاحاوینمکفراوانهستندوبایدمصرفشان رامحدودکنید.

4-محصولاتلبنی )شير،ماست،پنير( كلسيمفراوانیدارند. ویتامینهایمتنوعیهمدرآنهاوجودداردامابایدسراغانواعكمچربآنهابروید.

5-حبوباتسرشارازفيبرهايمحلولدرآبهستندواستفادهازآنهامیتواندبهکاهشفشارخونکمککندوهمچنینتامینکنندهپروتئینموردنیازبدنباشد.

6-دربینانواعگوشتها،ماهيبهترينانتخاباست. چربیماهینهتنهاموجبعوارضقلبيعروقينميشود،بلكهبهسلامتقلبوعروقكمكميكند.

7-نوشیدنیهایحاويكافئينازقبيلقهوه،چايونوشابههايكولادارسببافزايشفشارخونميشوندوبايددرحداعتدالمصرفشوند. میتوانیدبهجايآنهاازانواعچايودمكردينهايگياهيیادوغکمنمکاستفادهكنيد.

سعيد عسكري