عوامل موثربرناباروری
20تیرماه روز جهانی جمعیت گرامی باد
ناباروری
ناباروری به معنای عدم توانایی زن یا مرد در بچه دار شدن است و علل آن عبارتند از:
– علل مردانه : اشکال در کمیت و کیفیت اسپرم
علل زنانه: عدم تخمک گذاری ، انسداد لوله های رحمی،سابقه عفونتهای دستگاه تماسلی ، اشکال آناتومیک در دستگاه تناسلی
– علل غیر قابل توجیه: عدم شناسایی علت زنانه یا مردانه برای آن
عوامل موثربرناباروری
1– تاثیر تغذیه ناسالم بر ناباروری
یک رژیم غذایی صحیح همراه با فعالیت بدنی متعادل و نیز کنترل وزن، در ایجاد تخمک گذاری منظم و افزایش قدرت باروری زنان موثر است
همچنین مصرف ویتامین های EوC ، اسید فولیک و روی برای تولید تخمک بسیار اثر گذار است مصرف ویتامین Aنیز در بهبود عملکرد غدد تولید مثل موثر است ویتامینهای گروه B هم برای تنظیم عملکرد غدد جنسی ضروری هستند
در مقابل، تغذیه ناکافی و غیر سالم می تواند آثار بسیار نامطلوبی بر سیستم باروری بگذارد و حتی عاملی برای ناباروری مردان و زنان گردد هر ماده غذایی که کالری بیهوده به بدن تحمیل کند یک ماده غذایی ناسالم محسوب می شود که از جمله می توان به فست فودها، انواع کنسروها ، سوسیس ، کالباس، چیپس ، پفک ؛نوشابه های گازدار ، مواد رنگی خوراکی ها و بسیاری از شیرینیها و موادقندی اشاره کرد
در ضمن ، مصرف سوسیس و کالباس و همچنین پیتزا ، چیپس ،پفک ، مزاج سرد و خشک را در بدن ایجاد می کند که منجر به کاهش توانایی باروری خواهد شد
یکی از عوارض مشترک این گونه مواد، چاقی است و چاقی به دلیل اینکه عامل ایجاد کننده تغییرات در هورمونهای بدن است می تواند در کاهش سن بلوغ در دختران و پسران نقش بسزایی داشته باشد همچنین می تواند برآزاد سازی تخمک و قدرت باروری تاثیر منفی برجای بگذارد
2- تاثیر مواد فریز شده بر ناباروری:
یکی از راههای نگهداری مواد غذایی فریز کردن آنهاست مدت ماندگاری مواد غذایی برفریز ، هرچند با فریزکردن اصولی آنهاهمراه باشد به ظاهر تاثیری بر عطر و طعم و بوی آنها ندارد اما بر ارزش غذایی آنها تاثیر می گذارد به ویژه اگر بسته بندی نامناسب باشد یا مواد غذایی بیش از زمان استاندارد در فریز نگهداری شوند
از جمله تاثیرات مواد فریز شده می توان به رشد نوعی باکتری به نام لیستریا اشاره کرد لیستریا یکی از میکروارگانیسمهایی است که از جفت عبور می کند و جنین را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواندمنجر به سقط گردد این باکتری در گوشت فریز شده و غذاهای نیمه آماده یافت می شود
یکی دیگر از آثار منفی فریز کردن مواد غذایی، از بین رفتن سلنیوم است سلنیوم یکی از مواد معدنی بسیار مفید در پیشگیری از پیری زودرس، روماتیسم ،لوپوس و بسیاری از بیماریهای دیگر است همچنین در تقویت تولید مثل، افزایش باروری مرد و رشد جنین موثر است غذاهایی که به صورت فرآوری شده در آیند(کنسرو، دودی یا فریز شده، سلنیوم آنها از بین می رود
از نظر طب اسلامی نیز علت عمده ناباروری در زن و مرد، غلبه سردی است که موجب ناتوانی رحم وضعف اسپرم می شود علت سردی زیاد بدن، استفاده از غذاهای مانده،فریز شده، آماده(فست فود) و فرآوری شده، سوسیس، کالباس و….) می باشد
3- تاثیر شرایط روحی و روانی بر ناباروری
استرس محیطی موجب کاهش تخمک گذاری و همچنین افسردگی و اضطراب خواهد شد و بر مغز زنان اثر نامطلوبی خواهد داشت که در نهایت موجب تغییر در میزان هورمونهای اصلی بدن و در نتیجه ناباروری می گردد
4- تاثیر نوع لباس بر ناباروری
پوشیدن لباسهای تنگ و چسبان در مردان، سبب بالا رفتن دمای بیضه و باعث آسیب رسیدن به اسپرمها می شود و علاوه بر کاهش قدرت باروری با تحت فشارقرار دادن بیضه ها، خونرسانی رابه آنها مختل می کند همچنین شلوار تنگ در زنان چه بسا علاوه بر عفونتهای مثانه با کاهش خونرسانی به تخمدان، در درازمدت موجب بروز کیست تخمدانی شود و عفونتهای قارچی دستگاه تناسلی را به دنبال داشته باشد
5– تاثیر فعالیتهای ورزشی بر باروری
تحرک کافی و ورزش، نقش ویژه ای در کلیه مراحل بارداری، تغییرات خاص سن بلوغ و عوارض مربو ط به دوران سالمنذی دارد زنانی که تحرک کافی دارند، در دوران بارداری با مشکلات کمتری مواجه می شونداضافه ورزن نه تنها بر قدرت باروری زوجها، که بر سلامت نوزادی که در آینده متولد می شود نیز تاثیر گذار است زنان چاق با ورزش د رحد متعادل ، چربی اضافی بدن خود را از بین می برند و در هورمونهای جنسی آنها تعادل ایجاد می گردد اما ورزش بیش از حد متعادل برای باروری مضر است
6- تاثیر تکنولوژی بر ناباروری
توسعه سریع علم و تکنولوژی و پیشرفت در صنعت برق؛ موجودات زنده، از جمله انسان را تحت تابش طیف وسیعی از میدانهای الکترومغناطیسی حاصل از وسایل برقی، از جمله خطوط انتقال نیروی برق با ولتاژ زیاد، کامپیوتر شخصی ، فر برقی، تلویزیون و بخچال قرارداده است
آنتن های BTS تلفن همراه نیز به دلیل آنکه از خود تشعشعات الکترومغناطیسی ساطع میکنند برای انسان خطر ساز هستند و قرار گرفتن در معرض امواج این آنتن ها برای مدت طولانی و حتی در فواصل کوتاه خطرناک است
و عوارض ثابت شده ای از جمله، سردرد، سرگیچه، افزایش فشارخون، مشکلات و تحریکات عصبی در فرد ایجاد می کند
این امواج همچنین می توانند بر تولید نطفه تاثیر گذار باشند و افرادی که بیشتر در معرض آلودگی های صوتی و غیر صوتی قرار می گیرند امکان ناباروری در آنها بیشتر خواهدشد
رایانه های کیفی نیز یکی ازمنابع میدانهای الکترومغناطیسی شناخته شده اند بسیاری از افراد ،این رایانه ها را در هنگام استفاده روی پاهای خود قرار می دهند که این شیوه به ویژه در نوجوانان و جوانان ممکن است موجب بروز برخی اختلالات از جمله در اسپرماتوژنز(تولید اسپرم)شودبه علاوه میدانهای مغناطیسی ناشی از رایانه های کیفی می توانند از طریق تاثیر بر میزان تحرک اسپرمها، قابلیتهای تولید مثلی را دچار اختلال کنند
7– تاثیر مواد مخدر و مشروبات الکلی برناباروری
از سالها قبل، تاثیر مخرب و منفی مواد مخدر بر سلامت عمومی بدن به روشنی ثابت شده است امروزه نیز اثبات شده که مصرف مواد ، تاثیر مستقیمی برسلامت جنسی مرد وزن و قدرت باروری آنها دارد
پژوهش ها نشان می دهند که اعتیاد مادران باعث احتمال کاهش رشد جنین،زایمان زودرس و احتمال سقط جنین و مشکلات تنفسی در او، فشارخون بالا، پائین بودن وزن نوزاد هنگام تولد، تولد نوزاد مرده، جدا شدن زودرس جفت و سندرم مرگ ناگهانی می شود
تریاک و هروئین باعث مختل شده عملکرد تخمدان، بی نظمی در چرخه تولید مثل، و عملکرد سیستم ایمنی می شود
ضمن اینکه مصرف هروئین باعث انتقال سموم آن به جنین می شود و نیز از طریق ترشح در شیرمار به نوزاد انتقال می یابدکوکائین، ماری جوانا، متادون و مورفین نیز سبب اختلالاتی در عملکرد جنسی فرد، کاهش باروری و حتی ناباروری فرد معتاد می شود
مشروبات الکلی نیز می تواند از جنبه روانی، جسمانی و رفتاری و ارتباطی بر زندگی جنسی افرا د تاثیر بگذارد و آثار نامساعدی را بر نسل باقی بگذارد، کودکانی که از مادران دائم الخمر متولد می شوند دچار ضعف جسمانی و اختلال روحی هستند الکل همچنین بر روابط جوانان در اجتماع اثر بسیار نامطلوبی دارد و موجب تحریکات بی موقع و نامنظم جنسی و شیوع بیماریهای مقاربتی در آنان می شود
مصرف الکل در زنان با ایجاد بی نظمی در چرخه تولید مثل، موجب تقلیل استعداد باروری و کاهش عملکرد تخمدان می شود و با ایجاد اختلال در سیکل قاعدگی ، موجب عدم باروری یاسقط جنین و رشد نامتناسب جنین می گردد
مصرف الکل در مردان موجب کاهش وزن بیضه ها و در نتیجه تجمع هورمونهای زنانه در آنان می شود و با کاهش تعداد و حرکت اسپرم و کاهش سطح تستوسترون، ناتوانی جنسی را به دنبال می آوردعلاوه براین ، از آنجا که عنصر روی در باروری مردان نقش حیاتی دارد مصرف الکل موجب می شود جذب این عنصر در بدن کاهش یابد و اسپرم ها به جای حرکت رو به جلو، در اثر کمبود این عنصر به همدیگر چسبیده، موجب کاهش قدرت باروری شوند
8- تاثیر مصرف سیگار بر ناباروری
ماده اصلی و اولیه تشکیل دهنده سیگار، قلیان و چپق «نیکوتین» است این ماده، منقبض کننده ای قوی برای عروق و ایجاد کننده تصلب شرائین(کاهش دهنده خونرسانی به عضو) است مصرف این ماده سمی در مردان گاهی با ایجاد اختلالات هورمونی در آنها و اشکال در اسپرماتوژنز همراه است که موجب تولید اسپرم غیر نرمال کاهش تعداد و تحرک اسپرم می شود
مصرف سیگار در زنان می تواند علاوه بر ایجاد سرطان رحم، به تولید تخمک با مشکلات ژنتیکی ،ناباروری یا سقط جنین بینجامد نیکوتین علاوه برمادر بر جنین نیز تاثیر می گذارد و احتمال افزایش لب شکری و شکاف کام، هیدروسفال(جمجمه بزرگ) و میکروسفالی(جمجمه کوچک) را چند برابر افزایش می دهد.
قلیان نیز به علت داشتن توتون و تنباکو، بر باروری مردان و زنان تاثیرات سوء دارد و ترکیب دود حاصل از قلیان با بخار آب ، اثر مخربی بر فرد و به ویژه بر جنین خواهد داشت
9- با صنعتی شدن جوامع و تغییر شیوه زندگی، به مرور بر انواع گوناگون عوامل خطر ساز محیطی افزوده شده که موجب بروز اختلالاتی در فرایند باروری گشته است استفاده از هورمونها و داروهای گوناگون در صنعت پرورش دام وطیور و وجود بقایا ی آنها در محصولات لبنی و گوشتی، نظیر هورمونهای استروییدی دفع شده در شیر، افزایش استفاده از مواد نگهدارنده ها در صنایع غذایی در کنار عادات تغذیه ای و رژیم های غذایی نامتناسب و کمبودعناصری نظیر روی ،سلنیوم، و مس در رژیم های غذایی، روزانه از جمله این عوامل است
فلزات سنگین از جمله سرب نیز می توانند از سه راه هوا، آب و غذا وارد بدن انسان شوند و با تاثیر بر سلولها یا هورمونهای جنسب موجب ناباروری گردند جذب سرب از هفته دوازدهم تا پایان دوران حاملگی از طریق جفت انجام می گیرد سقط خود به خود، پارگی زود رس پرده های جنینی ، زایمان زودرس، مرده زایی و کندی در رشد ذهنی طفل با وجود سرب مرتبط است
10-تاثیر سن بر ناباروری
ازدواج دیر هنگام یا تمایل به دیر بچه دار شدن و استفاده از روشهای پیشگیری از حاملگی به مدت طولانی می تواند اصل باروری را به خطر بیاندازد زنان در سنین 20تا24 سالگی بالاترین قابلیت باروری را دارند طی تحقیقات صورت گرفته ، هر چه بارداری وزایمان زودتر اتفاق بیفتد احتمال نازایی ثانوی، سرطان های تخمدان و پستان، سرطانهای تخمدان و پستا ن، یائسگی زودرس و عوارض مربوط به آن از قبیل پوکی استخوان ، بیماریهای قلبی،عروقی و فشارخون کمتر است
طیبه عسکری
منبع : کتاب دانش خانواده و جمعیت
نویسنده:جمعی از نویسندگان