کمبود کتابهای شاهکار

چگونگی پدید آوری کتاب شاهکار:
با آنکه سخن به لطف آب است
کم گفتن هر سخن صواب است
آب ار چه همه زلال خیزد
از خوردن پر، مَلال خیزد
کم گوی و گزیده گوی چون دُرّ
تا ز اندک تو جهان شود پُر
لاف از سخن چو در توان زد
آن خشت بود که پُر توان زد
یک دسته گُل دماغ پرور
از خرمن صد گیاه بهتر
«نظامی گنجوی»
بسیاری از کتابهایی که پیوسته به بازار نشر کتاب سپرده می شود، عمری کوتاه و چند ساله دارد. حداکثر اینکه عمر این کتابها به اندازه عمر نویسندگان آنهاست. تا هنگامی که نویسندگانشان زنده هستند، با این در و آن در زدن به سوی ناشران، کتابهایشان منتشر می شود. اما آنگاه که رخ در نقاب خاک می کشند،کتابهایشان نیز رُخ در نقاب می کشد و به بوته فراموشی سپرده می شود. غمی هم نیست. زیرا نویسندگانی که با سر هم کردن چند مطلب و بدون صلاحیتهای کافی به تالیف کتاب می پردازند، البته که باید انتظار مرگ کتابهایشان را داشت و غمناک از آن نشد.
در عوض بابد فرحناک از جاودانگی کتابهایی بود که واژه-واژه آن با تحقیق و تدقیق نوشته شده و شاهکار است: خواه شاهکار جهانی و خواه شاهکار ملی! خواه شاهکار اعصار و خواه شاهکار یک عصر.
(اما باید دانست که به طور کلی) هیچ کتاب شاهکاری در مدت کوتاهی نوشته نشده است.
ویژگی مشترک کلیه کتابهای شاهکار این است که برای نگارش آن وقت کافی صرف شده و با حوصله وتأنی و عرق ریزی روح، در زمانی دراز به رشته نوشته در آمده است.( گو اینکه برخی از کتابهای شاهکار یا مهم، در زمانی نه چندان دراز نوشته شده، اما مقدمات نگارش آن از قبل فراهم بوده و سالهای دراز درباره آن مطالعه و تحقیق شده است. بنابراین، نتیجه یکی است و آن اینکه کتاب شاهکار زمان می برد.)
این ویژگی، شرط لازم همه کتابهای شاهکار است. یعنی هر شاهکاری برای پیدایش، زمانی دراز می طلبد تا با تدقیق و تامل، واژه-واژه آن گرد آید. و این نیز، نیازمند محققی نستوه است تا با پایمردی و همتی بلند، سالهای عمر را بر سر یک کتاب کند. بنابراین سخن گفتن از کتابهای شاهکار و پیدایش آن، سخن گفتن از پایمردی محققانی است که در پشت این کتابها، زمانی دراز در کار آن کردند. پس رشته سخن را معطوف بدین سو کنیم.
پیداست که صرف سالهای متمادی برای تالیف یک کتاب، همتی بلند و عزمی استوار می طلبد. تنها معدودی از نویسندگان هستند که از چنین همتی بلند برخوردارند و سالهای عمر خود را برای رساندن یک کتاب صرف می کنند. در عوض، بیشتر نویسندگان چنین می پسندند که کتابهای متعددی از آنها منتشر شود و کمتر به نگارش یک- دو کتاب محققانه و جاودانه می اندیشند. درست گفته اند که: ما اکثر التالیف و اقل التحقیق.(یعنی تالیف فراوان است و تحقیق کم.) از این رو، به گفته شوپنهاور، نویسندگان را می توان به شهابها، سیارات و ستارگان ثابت تشبیه کرد.
گروه نخست، تنها تاثیری زود گذر دارند. همین که بر می آیند، برای همیشه ناپدید می شوند. دومین گروه، مانند سیارات هستند که حوزه تأثیرشان محدود به همسفرانشان(معاصرانشان) است.
اینان هم پس از چندی ناپدید می شوند. اما گروه سوم، چون ستارگان ثابت هستند. در آسمان استوار ایستاده اند و با نور خود می درخشند و تمام قرون را به تساوی تحت سیطره خود می گیرند. این دسته از نویسندگان کیلویی نویس نیستند، بلکه واقعا«نویسنده» هستند. و البته نویسنده کسی است که نوشتن را بیش از هر کس دیگری دشوار می یابد. اینان نویسندگی را مانند صنایع مستظرفه(صنایع زیبا و ظریف سازی) می دانند و از هیچ ظرافت و دقتی در کار خویش، دریغ نمی ورزند.
(همواره) با تأنی و بردباری پیش می روند و با حرمان لذات و قبول محرومیتها، عمری را برای تالیف یک کتاب صرف می کنند و در واقع
«دیر آی و درست آی» را آویزه گوش خود می کنند. و از همین دوست که آثاری جاودان و«باقیات و صالحات» از پی خود می گذارند. پس به گفته کنفوسیوس:
«موفقیت فوری در کارها نباید آرزو کرد و به مسائل کوچک نباید زیاد پرداخت. اگر کسی کامیابی فوری آرزو کند به نتیجه اساسی و محکم دسترس نمی یابد و کسیکه به مسائل کوچک توجه زیاد می کند، نمی تواند کارهای بزرگ انجام دهد.»
در احادیث ما نیز از رسول خدا(ص) روایت شده است که حضرتش می گوید: « إِنَّ ا… یُحِبُ مَعالی الأُمور وَ اَشرافَها و یَکرَهُ سَفسافَها. یعنی خداوند کارهای بلند و گرانقدر را دوست دارد و از کارهای پست بیزار است.»  ادامه دارد…
 

افق کویر – به کوشش: امیر عباس امینی