به مناسبت گرامیداشت هفته محیط زیست

به مناسبت روز جهانی محیط زیست در ایران، ۱۵ تا ۲۱ خرداد هر سال به عنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده‌است. محیط زیست کلیه اجزای جاندار و بی جان پیرامون ما را شامل می شود که بر فعالیتهای ما اثر گذار بوده و ما نیز بر آنها تاثیر می گذاریم. اجزاء مهم محیط زیست آب، هوا و خاک می باشد. در این مجال کوتاه به اهمیت خاک و تاثیر آن بر زندگی بشر پرداخته شده است.
سالیانه 24 بیلیون تن خاک در جهان نابود می شود، به همین دلیل و اهمیت بالای خاک به عنوان یکی از سه جزء بزرگ محیط زیست، سال 2015 به عنوان سال جهانی خاک نام گذاری شده است. اهیمت خاک نه فقط برای تامین غذای ماست، بلکه نقش مهمی در تنظیم آب و هوا، فراهم کردن آب به عنوان گواراترین نوشیدنی و حمایت از تنوع زیستی گیاهان و جانوران ایفا می کند.
95 درصد از غذای ما از خاک گرفته می شود و کیفیت غذای ما مستقیماً به کیفیت خاک و به طور ویژه ای به مواد غذایی موجود در خاک بستگی دارد. سلامت یک خاک به ارگانیزم هایی که در آن زندگی می کنند بستگی دارد. یک خاک حاصلخیز خاکی است که ارگانیزمهای بیشتری در آن زندگی کنند. این ارگانیزمها شامل باکتریها، قارچها و حشراتی از قبیل موریانه ها می باشد که همه آنها برای سلامتی خاک مهم هستند. خاک ترکیبی از مواد معدنی(45%)، مواد آلی مشتق شده از بقایای گیاهی و جانوری (5%)، هوا (25%) و آب (25%) می باشد. برای تولید یک سانتیمتر مکعب (1CM3) خاک با ویژگیهای فوق و درشرایط متعارف 500 سال زمان لازم است.
50% درصد مواد آلی خاک را کربن تشکیل می دهد. این مواد آلی پس از طی فرایند های لازم در خاک، تبدیل به ماده تیره رنگی به نام هوموس می گردد. هر گرم هوموس می تواند تا بیست(20) برابر وزن خود آب ذخیره کند. بنابراین خاکهای با مواد آلی بالا می تواند بارشهای سنگین را در خود نگهداری کرده و از بروز سیلاب جلوگیری کند و رطوبت کافی را در فصول خشک سال در اختیار گیاهان قرار دهد.
مقدار کربن خاک به خاطر جنگلها و پوشش گیاهی مستقر شده در آن هنوز هم بیشتر از هوا است. به همین دلیل خاک کلیدی برای مقابله با تغییرات اقلیمی است و می توان کربن اضافی موجود در جو را که موجب بروز تغیرات اقلیمی شده است به وسیله گیاهان در خاک تثبیت کرد. خاک سالمتر خاکی است که کربن بیشتری در خود نگهداری کند.
دانشمندان در تحقیقات خود نشان داده اند که ما تنها 60 سال دیگر برای تولید مایحتاج خود از خاک زمان داریم و از آن به بعد دیگر خاک سالمی باقی نخواهد ماند. تخریب شدید خاک در اثر آلودگیهای فراوان زیست محیطی و تغییرات اقلیمی دنیای امروز موجب شده است ساکنین بخشهای متعدد این کره خاکی سرزمینهای خود را رها کرده و به جای دیگری مهاجرت کنند.
همه ما می دانیم که در یک کشتی نشسته ایم و تمام اجزا و مسافران این کشتی(زنده و غیر زنده، انسان، گیاه و حیوان) زنجیره وار به هم وابسته ایم. لذا شایسته است همسوی با کنترل آلودگیهای آب و هوا، از آلوده کردن خاک نیز به هر نحو ممکن جلوگیری نمائیم تا میراث پدرانمان را با کمترین خسارت به آیندگان و فرزندانمان هدیه نمائیم.
عبدالحسین رضائی پور- داشجوی دکتری تخصصی منابع طبیعی