یزد مهد قنات، قنوت و قناعت

این جمله را سیدمحمد خاتمی، رئیس جمهور وقت، بر زبان جاری کرد و الحق که چه عالی توصیف کرد یزد را. اولین ابداع کنندگان فن استحصال آب زیرزمینی به وسیله قنات، یزدی ها بوده اند. مردمان زحتمتکش و پرتلاش دارالعباده با ابداع قنات که امروزه یکی از مهمترین راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار منابع آبی قلمداد می شود، مصداق قناعت و قنوت را به جهانیان اثبات کردند. قنات ایران در سال 2014 توسط سازمان خوار بار و کشاورزی ملل متحد (فائو) به عنوان میراث جهانی کشاورزی به ثبت رسیده است.
قنات در یزد که قدمتی چند هزار ساله دارد مهمترین منبع آبی کشاورزی در مناطق کویری است، اما امروزه حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق در اکثر دشتهای یزد موجب برداشت بیش از حد آب از سفره های زیرزمینی شده و نفسهای کویر را به شماره انداخته است. گویا فراموش کرده ایم که ملاک برداشت از منابع آبی، تغذیه سفره است نه نیاز ما به آب که دائماً در حال فزونی است!؟ هر چه قدر منابع آبی ما تغذیه شوند ما به همان میزان مجاز به برداشت هستیم نه بیشتر!! و قنات تنها راهکاری است که این مهم را عینیت بخشیده است. هر چند اکنون بسیاری از قناتهای حفر شده در اثر برداشت بیش از حد آب با حفر چاه خشکیده و کم آب شده اند، لیکن هر موقع ماهی را از آب بگیریم تازه است. باز هم می توان کاری کرد! باید کاری کرد! باید تدبیری اندیشید! هنوز امیدی هست…
قناتهای واقع شده در دشت، بیشتر تحت تاثیر حفر چاهها قرار گرفته اند. اما قناتهای کوهپایه ای که تا حدی از دشتها فاصله داشته اند هنوز نیمه جانی دارند و می توان با حفاظت هر چه بیشتر و مرمت، از نابودی آنها جلوگیری کرد. روستاهای بخش مرکزی بافق نیز به لحاظ برداشت آب از چاههای عمیق و نیمه عمیق دشت شیطور در وضعیت بحرانی قرار دارند، لذا از آنجا که قنات رکن اصلی کشت و زرع در نواحی خشک است، ضروری است توجه لازم از سوی مسئولین ذیربط مبنی بر حفاظت هر چه بیشتر از قنوات روستایی صورت گیرد. فرمایشات مقام معظم رهبری در حفاظت هرچه بیشتر قنوات و توسعه پایدار روستایی در سال همدلی و همزبانی دولت و ملت بر ضرورت این امر می افزاید. آسمان آبی، زمین پاک و منابع طبیعی حق مسلم نسل آینده است. آنها را از حقشان محروم نکنیم….
عبدالحسین رضائی پور- داشجوی دکتری تخصصی منابع طبیعی