شوچر؛ گوهری که دیده شد

اولین دوره اهدای جایزه استاد محمد ابراهیم باستانی پاریزی،منتخبین خود را شناخت و به همگان معرفی کرد و در این میان، بافق ما، از همه درخشان تر بود. کتاب فرهنگ مردم بافق (شوچر) در نخستین دوره، حایز رتبه شد و از آن تقدیر گردید.

به دلیل آنکه در بازخوانی اولیه این کتاب دستی و سهمی داشته ام و همیشه می دانستم، روزی قدر این کتاب دانسته خواهد شد، امروز که این افتخار نصیب بافق شده است، برخود لازم دیدم، چند سطری درباره آن بنویسم.

فرهنگ مردم بافق، پژوهش عمیقی است از محمد علی طالعی. که کار آماده سازی آن در سالهای 87 و 88 انجام شده و در سال 1389 توسط انتشارات علم نوین یزد به طرز نسبتاً آبرومندی در بیش از 450 صفحه به چاپ رسیده است. البته اطلاع دارم که تقریباً نصف همین مقدار صفحه هم بود که به علت مسایل ممیزی، امکان نشر نیافت. اما آنچه به طبع رسیده، بی تردید در نوع خود و شناساندن فرهنگ عامه بافقی ها، تاکنون بی نظیر بوده است. علاقه بسیار زیاد پژوهشگر به دقت در رفتار و گفتار بافقی ها، موجب شده است کتاب از غنای بالایی برخوردار باشد. نویسنده تقریباً به تمام احوال بافقی ها نظیری انداخته و در حد قابل قبولی، آنها را ثبت و ضبط کرده است. مخصوصاً وقتی از فرهنگ کشاورزان بافقی و فرهنگ آب و وقف سخن به میان آورده است. آداب عزاداری در محرم و سایر آداب و رسوم بافقی ها مثل رسم های ویژه نوروز یا چله یا رمضان_ که ممکن است با سایر مناطق ایران هم شباهت های داشته باشد_ اما بدلیل توصیف بسیار خوب از هر کدام از این مراسم، قابل اعتنا است.

شوچر؛ بدلیل مکتوب کردن آنچه فرهنگ شفاهی می نامیم که در سینه های مردمان است و بر زبان آنها جاری است و اگر کسی آنها را با نگاشتن یا تصویربرداری، ماندگار نکند، از بین خواهد رفت، به نظر من گوهر گران قدری شده است. حالا بافق، می تواند به خود ببالد که جزء معدود مناطقی است که آداب و رسوم خاصش، مثلا اجغه زنیش، مانا شده است و اطلاع موثق دارم که گروههایی از مستندسازان کشوری هم برای دیدن و ثبت این کار و رسم منحصر، به بافق آمده بودند.

کتاب فرهنگ مردم بافق و جایزه ای که برد، نشان داد این توانایی برای انجام یک کار پژوهشی دست اول در این شهرستان هست و من یقین دارم که در آینده، فرزندان دیگر این شهر در حوزه کتاب، کارهای ارزشمند دیگری هم خواهند کرد. خوشبختانه در بیست سال گذشته، چندین اثر قابل تامل از بافقی ها به چاپ رسیده است که بررسی آنها در این فرصت امکانپذیر نیست. اما بطور خلاصه اگر بخواهم بگویم باید عرض کنم، جای امیدواری هست. چون ریشه هامان در آب است.

فرهنگ مردم بافق، دیده شد و جایزه ای هم که گرفت، به همه مردان و زنان بی ادعای این سرزمین نجیب تعلق دارد که با همه توش و توان و بی هیچ ادعایی، کوشیده اند تا چراغ فرهنگ را در این گوشه از ایران بزرگ، روشن نگه دارند و با هر شعر عامیانه ای که سرودند و هر بازی کودکانه ای که ابداع کردند و هر نکته نغزی که از روزگار آموختند، به ما اجازه دادند که پا بر شانه های ستبرشان بگذاریم و امروز احساس بزرگی و قدکشیدگی کنیم. بر روان همه آن بی نام و نشانها، درود و صد صلوات.

محمد علی پورفلاح