اصلاح ناهنجاریهاي جسمانی با حرکات ورزشی
بخش اول
مفاهیم و کلیات
حركات اصلاحي يكي از بخشهاي تربيتبدني است كه هدف آن پيشگيري و رفع برخي ناهنجاريهاي جسماني توسط تمرينهاي بدني است. به سخن ديگر حركات اصلاحي عبارت است از برنامهاي ورزشي و حركتي كه در آن با اجرايتمرينهاي خاص عملكرد و ساختمان بدن تغيير ميكند و اصلاح ميشود.
وضعيت بدن و عوامل مؤثر بر آن
منظور از وضعيت بدن، حالت واحدي از ساختار بدن در كلية موقعيتهاي حركتي مثل نشستن، ايستادن، راه رفتن و دويدن است. وضعيت بدن، شاخص و معياري براي بيان سطح سلامتي عمومي و كارآيي فرد در حركات وفعاليتهاست. وضعيت بدن بنياد تمامي حركات در انسان است. شروع و پايان هر حركت بستگي به وضعيت و ساختار جسماني دارد. تحقيقات بيانكننده اين است كه اكثر افراد وضعيت بدني طبيعي ندارند. اين حجم بالاي ناهنجاري كه در اثر محركهاي محيطي ايجاد شده است اكثراً از نوع برگشتپذير و يا اصلاحپذير است. دقت در اين رقم ضرورت توجه هر چه بيشتر به اين علم را نشان ميدهد، . توجه به وضعيت ساختار بدن روزافزون است. اين موضوع از طرفي به سبب ماشيني شدن زندگي و استفادة كمتر از بدن و آثار مخرب ناشي از بيحركتي در وضعيت بدن و از طرفي ديگر به سبب توجه بيشتر انسان امروزي به سلامت، طول عمر بيشتر، زندگي بهتر و ظاهري زيباتر ايجاد شده است.
مزایاي وضعیت بدنی مطلوب
تنفس آسانتر و کاملتر، احساس اجراي آسان حرکات، درد و فشارکمتر در عضلات و مفاصل ، وسعت دامنه حرکتی مفاصل،احساس مطلوب در زندگی، افزایش اعتماد به نفس، ظاهر زیبا و اندام متوازن، عملکرد بهینه ارگانهاي داخلی مانند سیستم تنفسی و گردش خون و…، افزایش انگیزه براي تشویق دیگران به وضعیت صحیح بدنی، موزونی حرکات، کاهش کاراستاتیک بدن، تجمع کمتراسیدلاکتیک
علائم و نشانه هاي قابل مشاهده وضعیت بدنی نامطلوب ( پاسچر ضعیف)
برخی از علائم قابل مشاهده ناشی از وضعیت هاي نامطلوب قامتی عبارتند از: شانه هاي نا متعادل و گرد شده ، ستون فقرات تابدار، سرکج یا سر به جلو ، شکم برآمده ، زانوي عقب رفته ، پشت صاف ، پشت کج ، پشت گرد ، لگن مایل ، لگن بیش از حد به جلو یا به عقب چرخیده ، پاهاي به داخل یا به خارج چرخیده ، پاي ضربدري ، پاي پرانتزي
عوارض وضعیت نامطلوب بدن
در نتیجه وضعیت ضعیف بدنی ممکن است در افراد مختلف عوارضی مشاهده شوند . سردرد ، کمر درد ،پایین آمدن آستانه خستگی عضلات ، خستگی عضلانی ، مفاصل دردناك و در حال تخریب ، راه رفتن بدشکل ، کاهش دامنه حرکتی مفاصل ، افزایش فشار به عضلات و مفاصل ،افسردگی ، خستگی ، عدم اعتماد به نفس ، عدم تعادل عضلانی ، اختلال در خواب ، آرتروز، افزایش سطح اسید لاکتیک خون، افزایش وام اکسیژن (مقدار اکسیژن مصرفی شود که در دوره برگشت به حال اولیه ودر مدت زمانی برابر، ب یش از مقدار زمان عادي به مصرف برسد. تاخیر مرحله برگشت ،افزایش کار استاتیک بدن ، سرخوردن دیسکهاي ستون فقرات ، قاعدگی دردناك از جمله این عوارض هستند.
علل عمومی وضعیت بدنی نامطلوب
علت هاي رایج ایجاد وضعیت بدنی غیر طبیعی و نامطلوب عبارتند از:عدم تعادل عضلانی، نگهداشتن بدن در وضعیت هاي بد و ضعیف در هنگام کار و استراحت ، آسیبهاي قلبی ، بارداري ، ضعف عضلانی ، تنگی نفس و مشکلات تنفسی مانند آسم ، کفشهاي پاشنه بلند ،ابتلاء به برخی از بیماریها ، داشتن وزن اضافی ، قدبلند، افزایش سن ، عادت هاي نادرست ، الگوهاي غلط حرکتی ، پوشاك نامناسب (مثل کفش هاي تنگ و نوك باریک) ، حالت هاي روحی روانی مانند افسردگی یا خجالتی بودن ، کم تحرکی و…
وضعيت طبيعي ستون فقرات
بدن به وسيلة ستون فقرات در حالت قائم قرار دارد. ستون فقرات از هفت مهرة گردني، دوازده مهرة پشتي يا سينهاي و پنج مهرة كمري تشكيل شده است. بين مهرهها لاية بالشتكي (غضروفي) براي جذب ضربات وجود دارد كه ديسك خوانده ميشود. ستون فقرات به طور طبيعي در يك فرد سالم و بالغ چهار انحنا دارد كه به ترتيب به لوردوز گردني، در قسمت مهرههاي گردن، كيفوز سينهاي در قسمت مهرههاي پشتي، لوردوز كمر و كيفوز خاجي در قسمت استخوان خاجي ناميده شده است. مهرههاي تشكيل دهندة ستون فقرات و ديسكهاي بين مهرهاي نيز در قسمتهاي مختلف اين عضو از نظر ساختماني يكسان نيستند و انحناي ستون فقرات تا حدود زيادي به ساختمان مهرهها و ديسكها مربوط است. هنگام تولد ستون فقرات تنها يك انحنا دارد كه تحدب آن به سمت عقب است.
روشهاي بررسي وضعيت ستون فقرات
در حالت ظاهري، سر، ستون فقرات، لگن و پاها بايد تناسب و هماهنگي داشته باشند كه از طريق ابزار و وسايل بسيار ساده توسط مربيان تربيت بدني قابل اندازهگيري است.
خط ثقل
خطی فرضی است که از مرکز ثقل بدن در جلو مهره دوم خاجی عبور می کند .خط ثقل بدلیل تاثیر در وضعیت تعادل بدن از جایگاه ویژه اي در مطالعه و ارزیابی برخوردار است
صفحه شطرنجی
چهارچوبی است که از وسط آن خط شاقولی عبور داده شده و عرض و طول آن قیطان هاي نازکی به فاصله 5 سانتی متر از یکدیگر قرار دارند. با استفاده از این وسیله و تست مربوطه به آن به نام ) نیویورك) می توان بسیاري از ناهنجاریهاي ساده اسکلتی را تشخیص داد.
خط شاقولی
خطی است که در وسط صفحه شطرنجی قرار دارد و با تنظیم آن بر نقاط شاخص بدن ، تغییر شکلهاي وضعیتی بدن را می توان تشخیص داد .
وضعیت بدنی استاندارد(شاخص)
نوعی از وضعیت بدنی است که حداقل مقدار فشار و کشیدگی ) استرس و استرین ( را بر مفاصل و عضلات فرد وارد کرده و حداکثر کارائی بدنی را به همراه دارد. کمترین میزان مصرف انرژي و جلوگیري از بروز خستگی زودرس وعدم اختلال عملکرد ارگانهاي داخلی و کلیه بخش هاي بدن ، آمادگی براي انجام حرکات مختلف و در نهایت عملکرد مناسب بدن از مزایاي این وضعیت است .
این وضعیت بیش از آنکه یک وضعیت متداول باشد یک وضعیت ایده آل است و در آن مرکز ثقل بخشهاي مختلف بدن مانند سر ، بالاتنه ، لگن خاصره و پا در یک راستا قرار می گیرند و مقدار نیروي اعمال شده توسط عضلات بدن در مقابل فشار جاذبه به تعادل رسیده بگونه اي که فرد کمترین میزان مصرف انرژي را در آن وضعیت دارد.
استفاده از خط شاقولی براي تشخیص ناهنجاریها
یکی از روشهاي ساده تشخیص ناهنجاریهاي قامتی استفاده از خط شاقولی است.در شخصی با وضعیت بدنی مطلوب خط شاقولی درنماي قدامی باید از 1- میان دو ابرو2- نوك بینی 3- شکاف بین دولب 4- وسط چانه 5- وسط استخوان جناغ 6- ناف 7- میان دو پا، بگذرد.
اين خط شاقولی در نماي خلفی باید از 1- برجستگی استخوان پس سري 2- برجستگی هفتمین مهره گردنی 3- مماس بر زوائد شوکی 4- شکاف بین دو باسن 5- میان دوپا، بگذرد.
خط شاقولی در نماي پهلو باید از 1- وسط لاله گوش 2- وسط شانه 3- روي برجستگی بزرگ استخوان ران 4- کنار خارجی کشکک 5- جلو قوزك خارجی پا، بگذرد.
در بخش هاي بعد به برخي ناهنجاري ها و روش هاي تشخيص و درمان آن با ورزش اشاره خواهد شد.
عباس فتاحی بافقی- کارشناس ارشد تربیت بدنی
بابا اگه با این اصول زندگی کنیم که باید فکر فرار به سرمون بزنه