آموزه های دینی در کنترل مصرف دخانیات

افرادی که اصول مذهبی را پذیرفته و نسبت به آن احساس پیوستگی می¬کنند کمتر از افرادی که مذهبی نیستند مواد مخدر مصرف می¬کنند. صرف نظر از این که فرد به چه مذهبی گرایش دارد، می¬توان گفت فردی که به طور منظم اعمال مذهبی را انجام می¬دهد احتمال کمتری وجود دارد که مواد مصرف کند تا فردی که تمایلی به انجام این اعمال ندارد. بنابراین کسانی که تقیّد مذهبی بیشتری دارند در برابر ابتلای به مواد مخدر مقاوم¬تر هستند و به عبارت بهتر ضعف ارزش¬های مذهبی، افراد را برای ابتلای به مواد مخدر آسیب¬پذیر می¬کند.

اصولاً مذهب در سه سطح می¬تواند مصرف مواد مخدر را تحت تأثیر قرار دهد. تأثیر اولیه مذهب شامل فعالیت¬های پیشگیرانه¬ای است که برای تحریم شروع مصرف مواد به کار گرفته می¬شود که می¬تواند دربر گیرنده¬ی آموزش مستقیم مردم درباره منع مصرف مواد و همچنین هدفمند نمودن زندگی باشد. در این صورت مصرف مواد مخدر عملی پسندیده نیست.

نتایج پژوهش¬های انجام شده مؤیّد آن است که افرادی که پیرو مذهبی هستند که پرهیز از مصرف مواد مخدر را نهی می¬کند، بسیار کمتر از پیروان مذاهبی که مصرف الکل و سیگار را منع نمی¬کنند، به مصرف مواد روی می¬آورند. حدیث “تمام مستی آورها و مخدرها برای امت من حرام است” در راستای همان پیشگیری اولیه مطرح شده است.

تأثیر ثانویه مذهب، مداخله در جلوگیری از گسترش اعتیاد در افرادی است که مصرف آزمایشی و گاه به گاه مواد را شروع کرده¬اند. امام علی(ع) در این زمینه می¬فرماید: “خداوند ترک می خوارگی را واجب کرد تا عقل فرد بر جای ماند”. می¬توان گفت که باورهای مذهب در نوجوانان مانع از شکل گیری اختلال¬هایی چون سوء مصرف مواد و اختلالات سلوک و … خواهد گردید. اما شرط کار، مباحثه¬ای واقع گرا، هدایت به وسیله پدر و مادر و مشاوری است که نه تنها خود معتقد باشند بلکه از پشتوانه¬¬ی علمی و مذهبی کاملی نیز برخوردار باشند.

نتایج پژوهش¬ها بیانگر آن است که در مقیاس گروهی داشتن افکار مذهبی می¬تواند با کاهش مصرف مواد مخدر ارتباط داشته باشد.
یکی از شیوه¬هایی که مذهب به وسیله آن مصرف مواد را کاهش می¬دهد، پرورش جنبه¬های بهداشت روانی است. مذهب به زندگی فرد جهت می¬دهد و از او به هنگام فشارهای روانی روزمره حمایت می¬کند. مطابق تعالیم اسلامی انسان دارای عزت، کرامت و شرافت انسانی است زیرا انسان موجودی است که خدا او را گرامی داشته است و از روح خود در او دمیده است. چیزهایی را به او آموزش داده، او را جانشین خود در روی زمین قرار داده است به گونه¬ای که شکستن حرمت یک انسان بی¬گناه به سان شکستن حرمت همه انسان¬هاست. افزون بر این در روایات و سیره¬ی پیشوایان نیز بر ارزشمندی انسان تأکید شده است.

با توجه به مواردی که گفته شد می¬توان نتیجه گرفت که:
– مذهب می¬تواند به عنوان یک عامل کلیدی برای کاهش مصرف مواد در جامعه تلقی گردد. در نتیجه در هر برنامه¬ی پیشگیری از اعتیاد نباید نقش مذهب به فراموشی سپرده شود .

– آموزش¬های مذهبی در تعالیم اسلام در مورد منع مصرف الکل و سایر مواد مخدر را باید از دوران کودکی از طریق شیوه¬های مناسبی در تمام سطوح سنتی به عنوان یک راهکار مداخله¬ای در امر مبارزه و پیشگیری از اعتیاد مورد توجه قراد داد. در این خصوص استفاده از تجربه برخی از کشورهای اسلامی می¬تواند راهگشا باشد.

–  مهم¬ترین نقش مذهب، پیشگیری اولیه از اعتیاد است. بدین معنا که هر قدر فرد از لحاظ اعتقادی و مذهبی در سطح مطلوب¬تری قرار گیرد کمتر به دام اعتیاد گرفتار می¬شود زیرا بسیاری از دستورهای دینی مخالف با سوء مصرف مواد و اعتیاد است.

–  خانواده¬ها باید تلاش کنند با بهکارگیری روش¬های مناسب نسبت به پرورش اصول دینی و مذهبی در کودکان و نوجوانان خود مبادرت ورزند و ارزش¬های سازنده¬ی اجتماعی را به آنان بیاموزند تا از آسیب¬پذیری آنان در برابر اعتیاد بکاهند.

–  با توجه به جوّ مذهبی حاکم بر کشور، استفاده از اندیشمندان روحانی، ائمه جمعه و جماعات برای وعظ پیرامون عوارض نامطلوب اعتیاد به مواد مخدر و جلب مشارکت مردم در پیشگیری از اعتیاد امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

منبع:نشریه الکترونیکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تهیه و تنظیم اعظم الهدی فدائیه کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشتی درمانی شهرستان بافق