آقای معزالدینی ؛قرآن امام زمان(عج) را به یزد برگردانید…

قران موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به درخواست محمد تقی خان بافقی توسط احمد نیریزی خوشنویس بی نظیر نسخ نگارش وچون ثواب قرائتش هدیه به پیشگاه حضرت ولی عصر(عج)می باشد به قران امام زمان(عج) شهرت یافته است.در دوره ای بعد از فوت خان بافقی چون فرزند اکبر ذکور خان معلوم نبود قران مزبور به رسم امانت به مجلس شورا سپرده شد که الان جناب اقای محمد حسن معزالدینی که به حکم دادگاه اخرین نواده اکبر ذکور خان بافقی محسوب می شوند می توانند انرا استرداد نمایند.برای اشنایی شما مشخصات فنی ومتن وقف نامه این شاهکار هنری و بی نظیر را می اورم:

این قرآن در قطع رحلی و به ابعاد ۲۱×۳۲ سانتیمتر پدید آمده است.خط متن قرآن، نسخ ایرانی و به قلم توانمند میرزا احمد نیریزی سرآمد کاتبان، نسخ نویس قدیم و جدید است. مرحوم نیریزی این مصحف را نیز با شیوه منحصر به فردش قلم زده است قلمی بسیار روان، خوانا و موزون، فواصل حروف از یکدیگر و کلمات از همدیگر آن چنان مناسب و به جا است که نگاه خوانندة کلام الله را از آرامش و رخوت و لذتی غریب سیراب می کند. اوج زیبایی و قوت خط میرزای تبریزی را در دو صفحه متقابل فاتحة الکتاب و آیات طلیعه سوره مبارکه بقره (سرفصل)می توان نظاره کرد. شدت درخشندگی و سیاهی مخمل گونه مرکب به کار رفته نیز جلوه گری خط را دو چندان می کند.
یکی از ویژگی های منحصر به فرد این قرآن رنگ آمیزی کاغذ زمینه متن در ابعاد ۱۱×۱۸/۵ سانت به رنگ نخودی سیر یا اخرای روشن است که علاوه بر ایجاد تنوع و گریز از یکنواختی و نیز کاستن از تضاد رنگی با هدف آرامش بخشی به دیدگان قاری کلام الله اجرا شده است. شاخصه اعجاب برانگیز این زمینه رنگی هنگامی که پس از دقت موشکافانه در بافت و تار و پود کاغذ ظریف دست ساز ایرانی از جنس کنف در قسمت حاشیه و متن که فقط در مقابل نور و با ذره بین قابل رؤیت است، به اوج مهارت و تسلط هنرمند وراق و صحاف در پیوند و وصّالی لبه های کاغذ متن و حاشیه سفید صفحات قرآن پی می بریم و همین پیوند را در قسمت عطف با حاشیه نیز می بینیم آن چنانچه پس از گذشت بیش از سیصد سال کمترین خدشه و گسیختگی در آن پدید نیامده است ابعاد حاشیه سفید در قسمت بالای متن ۷/۸ سانت، طرفین ۵/۷ سانت و پائین ۴ سانتیمتر است.
جدول کشی فوق العاده دقیق و الوان در حاشیه متن با استفاده از رنگ های لاجورد، مشکی، نقره، سبز روشن، آبی روشن، شنگرف و سفید که بر روی طلا ترسیم شده و با مرکب مشکی جوهری دورگیری شده و در لبه صفحات هم طلا با دورگیری مشکی اجرا گردید گواه دیگری بر قدرت دست و چشمان تیزبین هنرمند جدول کش است.
تذهیب فوق العاده زیبا و نفیس نقاش چیره دست صفویه که رقمی از نام خود را ننگاشته است و همچون دیگر مذهبّان و نگارگران قرآنی شاهکارهای خود را بی هیچ شائبه ای مخلصانه و گمنام در خدمت آراستن و نوازش کتابت خطوط کلام الهی نهاده اند.
ترسیم موزون خطوط و نقوش اسلیمی و بهره گیری از انواع اشکال ختائی در قالب ترنج ها و شمسه های ترکیبی و متناظر و تقسیم¬بندی دقیق هر بخش از تذهیب که در عین دارا بودن تنوع در اندازه و اشکال، دارای تقارن و تناسب و وحدت در کل صفحه می باشد نیز از ویژگی های خاص سر فصل قرآن است. رنگ گذاری و طلااندازی نقوش نیز از مهارت و آگاهی نگارگر حکایت دارد.
استفاده از لاجورد و طلا که دو رنگ مکمل و غالب تذهیب است آن چنان به جا و هماهنگ بکار رفته است که نگاه بیننده را همانند باغ گلها به گردش می طلبد، درخشش طلای اشرفی که لابلای سطور آیات در دو صفحه سرفصل و دو صفحه آیات نخست سوره بقره به صورت طلااندازی، بین دندان موشی ها و نیز در کتیبه های عناوین تمام سور مبارک قرآن و حاشیه و تذهیب صفحات وقف نامه ها و شمسه اجزاء و احزاب و سجده ها و گل آیه ها و جداول و حل کاری ها نیز بر نفاست و زیبایی آن افزوده است.
رنگ های مابین طلا و لاجورد که انواع سرخ ها (شنگرف و سرنج) و سبزها (زنگار و سیلو) و رنگ های آُخرا و آبی نیلی و کبود و سفیدآب و نقره را در چندین فام به نمایش گذاشته و هماهنگی و آرامش رنگی ملموسی را به وجود آورده است عناوین سوره های حمد و بقره در دو صفحه سرفصل با خط ثلث و با طلا روی لاجورد کتابت شده و عناوین دیگر سوره های قرآن نیز به خط ثلث ولی با رنگ های مختلف بر روی تذهیب هایی با نقوش متنوع و مستقل پدید آمده است علاوه بر صفحات سرفصل که خط و تذهیب آن متعلق به دوره صفویه است، دو صفحه پیش از آن که حاوی وقف نامه مجدد فرزند واقف اصلی به خط نستعلیق است و تذهیبی قاجاری را در بر دارد، این تذهیب حال و هوایی متفاوت از تذهیب صفوی را دارد بدین گونه که نقوش ختایی در آن به دقت و صرافت قبلی نیست. و آزادتر و راحتتر کار شده است و اشکال و اندازه ها و تقارن نیز کاملاً دقیق نیست و گویا با بداهه و سرعت بیشتری رسم شده اند، تعادل رنگ های سرد و گرم نیز رعایت نشده و حاکمیت با رنگ های گرم است.
و گرچه نگارگر سعی در پر کاری و ریزکاری داشته است ولی این کار او نوعی شلوغی و یکنواختی را بر کار حاکم ساخته است در این صفحات نگارگر با جدول¬کشی، هر صفحه را به پنج قسمت قاب بندی تقسیم کرده در حاشیه اصلی، نقوش اصلی و گل ها و شمسه ها و ترنج بکار برده، در حاشیه دوم همان نقوش را به صورت ریزتر کار کرده و در کادر وسط حتی وقف نامه مجدداً با استفاده از دندان موشی و طلااندازی ثبت گردیده و در دو کتیبه بالا و پایین متن به ترتیب مهر مجتهد و حاکم شرع آن دوره حاج رجبعلی و عبدالرضا خان بافقی فرزند واقف نقش گردیده است.
دو صفحه ما قبل وقف نامه مجدداً نیز اختصاص به تکرار تحریر وقف نامه واقف اصلی با خط ثلث به شیوه سیاه مشق و پرنویسی و بدون گذاشتن فواصل خالی است. در اینجا متن اصلی وقفنامه اصلی با مرکب سیاه و آیات کلام¬الله به خط نسخ مسطر و اسامی متبرک جلاله و رسول اکرم(ص) و امام زمان(عج) و کلمات مهم با مرکب سرخ کتابت شده است. تذهیب حواشی این دو صفحه نیز منحصراً با طلا و به شیوة حل کاری و با استفاده از نقوش ختائی که نشان دهندة تسلط نگارگر دربداهه سازی است و دو صفحه دیگر نیز با همین شیوه به صورت معادل و متقارن در انتهای کلام الله زیبایی خاصی به مصحف امام زمان(عج) داده است.
پس از خاتمه کتابت سور مبارکه قرآن، دعاء مخصوص حضرت امام سیدالساجدین(ع) در ۷ صفحه با خط نسخ عالی کتابت شده و سپس در آخرین صفحه رقم کاتب با عبارت: کتبه اقل عبادالله المحتاج لرحمة الله الملک الغنی احمد النیریزی فی سنه ۱۱۲۲ من الهجره.
و در زیر آن دعاهای قبل و بعد از تلاوت قرآن که جای آن در طلیعه و خاتمة قرآن خالی بوده است به خط نسخ عالی با رقم محمد هشام (لؤلؤ) اصفهانی با عبارت حرره الآثم محمد هاشم فی ۱۲۰۰ من الهجرة النبویه تکمیل شده است.
محصف امام زمان(عج) از جلدی نفیس و بدیع برخوردار است.
رویة بیرونی جلد از چرم سیه فام ساغری و داخل آن از چرم سرخ رنگی ساخته و پرداخته شده است. نقوش رویة بیرونی جلد تجسم نقش قالیچه ای است که به شیوه سوخت و قالب ضربی اجرا شده که حاصل آن کتیبه ها و نقوش برجسته طلایی در زمینه تیره با درخشش فوق العاده است، حاشیه لبة بیرونی جلد نیز با چرم سرخ رنگی ترمیم شده و پس از رنگ آمیزی سیه فام با نقش اسلیمی ختائی با طلا نقاشی شده و حاشیة کتیبه ای آن را با احادیث نبوی (ص) به خط ثلث با ترکیب بندی فوق العاده زیبا و به حالت برجسته که با استفاده از ۱۰ ترنج در هر رویه جلد به فواصل یکسان تقسیم شده اند، تزیین نموده است. احادیث کتیبه ای منقوش عبارتند از:
قال النبی صلی الله علیه و آله و سلم؛ من جمع القرآن و ظن فقیر فقد حقر عظیماً.
و قال علیه السلام؛ مونس القبر تلاوة القرآن.
و من کلامه علیه السلام؛ افضل الاعمال الصلوة ثم قرأ القرآن.
صدق النبی من قرأ حرفا من کتاب الله فله حسنه.
قسمت میانی و اصلی جلد هم با نقوش لچک و ترنج و نیم ترنج در وسط و گوشه ها آراسته شده است. قابل ذکر است که نقوش اجراء شده بر یک رویه ابتدایی جلد و رویه انتهایی هم عیناً تکرار شده است. رویة داخلی جلد را هم نقش لچک و ترنج به صورت ساده¬تر و خلوت¬تر با همان شیوه سوخت ضربی و با طلا بر روی زمینه قرمز تزئین نموده است. در دو گوشه جلد اثر ترمیم شکستگی کامل مشهود است.

تاریخچه قرآن امام زمان(عج)
تاریخ کتابت قرآن سال ۱۱۲۲ هـ . ق مطابق با دوران سلطنت شاه سلطان حسین آخرین پادشاه سلسله صفویه است (از ۱۱۰۶ تا ۱۱۳۵ هـ . ق) در این سال ها میرزا احمد نیریزی در دارالسلطنه اصفهان می زیسته و مورد توجه و احترام شاه و صاحب منصبان دربار صفوی قرار داشته و بدین جهت آثارش را «سلطانی» رقم می زد و ملقب به قبله الکتاب بوده است، دارنده و واقف اصلی قرآن، محمدتقی خان بافقی، بیگلربیگی و حاکم مقتدر یزد و معروف به خان بزرگ بوده است و با استناد به شرح حال و دوران حکمرانی ؛او نمی توانسته سفارش دهنده کتابت قرآن به میرزای نیریزی باشد و نگارنده نیز سندی در این خصوص نیافته ام؛ می توان حدس زد پدر تقی خان سفارش دهنده باشد و یا اینکه قرآن مذکور جزء ماترک عنایت سلطان بافقی دائی محمدتقی خان که او هم حاکم یزد و از امرای شاه سلطان حسین صفوی و هم دوره با مرحوم نیریزی بوده، باشد.
به هر حال او اراده می کند که قرآن مذکور را وقف ناحیه مقدسة مهدویه(عج) نماید بدین جهت وقفنامه ای جامع تنظیم و در آن اشعار می دارد که اولاد ذکور از اعقابش نسل اندر نسل و اکبر مقدم بر اصغر قرآن را تلاوت نموده و ثواب آن را به پیشگاه پر برکت حضرت امام عصر(عج) هدیه نمایند و چنانچه در هر دوره فرزند ذکوری از اعقابش باقی نباشد تولیت قرائت به اعلم مجتهدین زمان که نایب عام آن حضرت می باشند مفوض است و هر زمان که پروردگار متعال اراده فرموده و حضرتش را آشکار ساخت، قرآن به ساحت مقدس مهدوی(عج) تقدیم گردد که در این صورت وقف به انجام رسیده و اختیار در تفویض تولیت تلاوت و غیر آن با وجود ذیجود قائم آل محمد(ص) خواهد بود.
در هر حال پس از درگذشت محمدتقی خان و در ایام سلطه محمد ولی میرزا پسر فتحعلی شاه بردارالعباده یزد، او قرآن را از تولیت اولاد تقی خان خارج و وقفنامه اصلی را محو ساخته و نسخه را تصاحب می نماید و پس از حوادثی که منجر به عزیمت شاهزاده قاجار به تهران می شود به همراه اموال او به تهران منتقل می گردد تا اینکه عبدالرضاخان (امیر مؤید) پسر محمدتقی خان از حاج رجبعلی مجتهد زمان که ساکن دارالسلطنه تهران بود استعانت می طلبد و آن جناب نیز حکم عودت نسخة مبارک را به یزد صادر و فرمان انفاد آن را از فتحعلیشاه می گیرد. عبدالرضاخان پس از دریافت مصحف علاوه بر کتابت مجدد وقف نامه اصلی در دو صفحه بر طبق مفاد وقف پدر مرحومش، وقف نامه دیگری نیز در تأکید و توضیح وقفنامه اصلی با مهر خود و مهر شیخ رجبعلی مجتهد در دو صفحه دیگر به تاریخ محرم الحرام سال ۱۲۴۵ هـ . ق تنظیم و به طلیعه قرآن منظم می نماید.
چندی بعد میرزا سیدعلی حائری که از فحول علمای یزد و از اولاد محمدتقی خان بود مصحف مذکور را زیارت نموده و با اجازة ایشان کلمه وقف به روی بسم الله الرحمن الرحیم در ابتدای هر سوره و نیز شماره اوراق در گوشه راست بالا و عنوان سوره در گوشه چپ بالای اوراق با مرکب قرمز نوشته می شود و در حدود سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۷ هـ . ق مرحوم سید ابوالحسن حائری زاده قرآن را در یزد و نزد آقا میرزا محمد حاج جناب که از بستگان ایشان بوده می بیند که از بی مبادلاتی دارندگان آن جلد و اوراقش دجار شکستگی و پارگی شده است و چون خود مرحوم حائری زاده نیز از اعقاب مرحوم واقف اصلی بود تصمیم به نگهداری و احیاء نسخه را گرفته و آن را با خود به تهران آورده و به مرمت کار می سپارد و پس از ترمیم شکستگی جلد و تثبیت اوراق، چون پیدا کردن و تشخیص اکبر اولاد ذکور از نسل واقف که به ضرورت زمانه در شهرها مختلف پراکنده شده بودند برای مرحوم حائری زاده ممکن نبود و در صورت امکان نیز احیاناً به علت اختلافات فامیلی و سیاسی احتمال بروز مناقشه و درگیری و مخالف می رفت از طرف دیگر چون ایشان علاوه بر نمایندگی، عضو هیأت مباشرت (کارپردازی) مجلس شورای ملی نیز بوده و از اساس کتابخانه مجلس و اعتبار آن اطلاع کامل داشت و در نظر ایشان کتابخانه مجلس محلی مناسب و مطمئن برای حفاظت از نسخه بود، بنابراین موضوع را در هیأت مباشرت مطرح و درخواست حفظ امانت امام عصر(عج) در کتابخانه را می نماید و سپس با رعایت کمال دقت و ثبت و قید جزییات و مشخصات، نسخه آن را به رسم امانت تا زمان ظهور منجی عالم بشریت به کتابخانة مجلس سپرده و از مرحوم ارباب کیخسرو شاهرخ مباشر و کارپرداز مجلس رسید دریافت می دارند.
و آقای ارباب کیخسرو طبق روال معمول پس از ختم دوره فترت، جریان امر را به مجلس شورای ملی گزارش داده و امور کتابخانه را شرح داده و موضوع امانت قرآن را مسجّل و تأیید می نماید که خبر این گزارش منتشر شده و گروهی ناشناس از اولاد مرحوم واقف یا از مخالفین حائری زاده با جنجال موضوع را تعقیب و فردی به نام نقیب زاده را وکیل رسیدگی به ادعای خود می نمایند و نقیب زاده، نامه ای در شکایت از حائری زاده مبنی بر تغییر جلد قرآن و سپردن آن به کتابخانه مجلس، به سید محمد تدین رئیس مجلس شورای ملی در دوره پنجم می نویسد و خواستار محکومیت ایشان و استرداد قرآن می شود خبر این هیاهو و جنجال به آیت الله شیخ عبدالکریم حائری در قم رسیده و از طرف معظم له شرحی به مجلس نوشته شده و بدین مضمون که خوب است هدیه کلام الله را از قم فرستاده و آن را از ارباب کیخسرو خریداری و قرآن را به قم بفرستند.
ارباب کیخسرو هم خواستار طرح موضوع و مکاتبات رسیده در هیأت رئیسه مجلس را می نماید. با موافقت رئیس مجلس قرآن را از کتابخانه آورده و پس از رعایت احترامات لازمة همگی زیارت نموده و جلد و اوراق و وقف نامه های آن را با دقت ملاحظه و مطالعه کردند آقای مدرس هم در جلسه حضور یافته و در مذاکرات مشارکت نمودند و گزارش به امانت سپردن قرآن و شکایت آقای نقیب زاده که ضمیمه مراسله یزد بود مطرح شد، اولاً موضوع تعویض جلد قرآن بود که با دقت و مشاهده حاضرین معلوم شد که جلد همان جلد اصلی و در نهایت نفاست است که موافق اظهارات آقای حائری زاده گوشه های آن به علت شکستگی ترمیم شده است ثانیاً در مورد موضوع سپردن قرآن به کتابخانه نیز پس از گفتگو نیز موافقت تامه حاصل شد: که برای حفظ و کتابی کلام¬الله فوق محلی مناسب تر از کتابخانه مجلس نیست زیرا که موجبات حفظ و نگاهداری آن را با تهیه صندوقچه آهنی وپیش بینی های لازم برای پیشگیری از حریق و حوادث دیگر فراهم شده است.
سپس ارباب کیخسرو صورت سیزدهمین جلسه هیأت مباشرت مورخ ۱۹ تیرماه ۱۳۰۴ را به این مضمون قرائت نمودند: اقای حائری زاده نماینده محترم یزد و عضو مباشرت یک جلد کلام الله مجید خطی به خط مرحوم میرزا احمد نیریزی مورخ ۱۱۲۲ هـ . ق دارای دو ورق مذهبی مقدمه و سیصد و نود و سه ورق مرتین و در آغاز هر ورق نمره زده شده است که جمعاً ۳۹۵ ورق می باشد با سر لوحه مذهبی و جلد سوخته ماشی تیره رنگ و حاشیه، مذهب طلایی که در مقدمة آن شرح وقف از طرف واقف نوشته شده است و چون جائی امن¬تر از کتابخانة مجلس سراغ ندارند کلام الله مجید مزبور را تا زمان ظهور حضرت حجت ابن الحسن صلوات الله علیه به رسم امانت در کتابخانه مجلس سپردند و مطابقاً رسید خدمتشان داده شده است.
در خاتمه جلسه مقرر شد که به آقای نقیب زاده به مضمون ذیل جواب داده شود: «اولاً بعد از ملاحظه کامل کلام الله مجید در هیأت رئیسه و مشاهده آن معلوم شد که جلد آن عوض نشده و در سایر قسمتهای آن هیچ تغییر اساسی عارض نگردیده است و ثانیاً از طرف آقای حائری زاده به عنوان امانت حضرت امام عصر(عج) در کتابخانه مجلس شورای ملی گذارده شده و در دفتر مخصوص که در اداره مباشرت ضبط است تمام علامات ممیزه آن را جلد و عده اوراق و صحفات و خط راقم قید شده است. ثالثاً چون در صفحه اول قرآن مزبور قید شده که تولیت أن با اکبر اولاد ذکور مرحوم واقف است لازم است که اکبر اولاد ذکور آن مرحوم خود را به مجلس معرفی نماید تا با او مذاکره شود و فعلاً کلام الله مزبور در کتابخانه مجلس در محل مناسب و محفوظی به طور امانت ضبط و به احدی داده نمی شود».
سید محمد میر سلیمانی