يك عمر سلامت، با خود مراقبتي
هفته سلامت گرامي باد
يك عمر سلامت، با خود مراقبتي
فشارخون؛قاتلخاموش
اسمشراگذاشتهاند«قاتلخاموش»؛بسکهبی سروصداپیشرفتمیکندوآرامآرامکاررابهجاهایباریکمیکشاند. عوارضیهمکهایجادمیکند،یکیدو تانیست؛سکتهقلبی،سکتهمغزی،نارساییقلبی،نارساییکلیوی،آنوریسم)اتساععروقی(،تخریبشبکیهچشمو..
چرافشارخونبالامیرود؟
معمولادلیلشمعلومنیست! در90تا95درصدموارد،هیچعلتقطعیوشناختهشدهای برایابتلابهفشارخونوجودندارد. پزشکان،ایننوعازبیماریرابانام«فشارخوناولیه»میشناسند؛بیماریایکهمعمولابهمرورزمانوباافزایشسنایجادمیشود.اماعلت5تا10درصدازفشارخونهامعلوماست؛دراینمواردمعمولامشکلازیک بیماریزمینهای )مثلبیماریهایکلیوی،تومورهایغدهفوقکلیوی،بیماریهای مادرزادیقلب( شروعمیشود. نامایننوعاخیرفشارخون،«فشارخونثانویه»است؛ بیماریایکهبهطورناگهانیظاهرمیشودوشدتشهممعمولابیشترازنوعاولیهاست.
فشارخونتحتتاثیرچهعواملیاست؟
درمیانعواملموثربرفشارخون،اینهاازهمهمهمترند:
سن: باافزایشسن،خطربروزفشارخونبیشترمیشود. افزایشفشارخوندراوایلمیانسالیدربینمردانبیشتراستامازنانبعدازیائسگیبیشتردرمعرض اینبیماریاند.
نژاد: اینبیماریدرسیاهپوستهاشایعتراستومعمولادرسنپایین تریهمبروزمیکندوعوارضشهمبیشتروشدیدتراست.
سابقهخانوادگی:آنهاییکهیکیاچندنفرازاعضایخانوادهشانبهاینبیماری دچارباشند،احتمالابتلایخودشانهمبهفشارخونبیشترخواهدبود.
اضافهوزن: هرچهوزنتانبیشترباشد،بهاینبیمارینزدیکترید. پساگراضافه وزندارید،حتمابهفکرکاهشوزنباشید.
کم تحرکی:هرچهکمتحرکترباشید،تعدادضربانهایقلبتانبیشترخواهدبودوهرچهتعدادضربانهایقلبتانبیشترباشد،انقباضاتقلبیتانشدیدترمیشودواین،نیرویواردبررگهایتانراافزایشمیدهدوطبیعتافشارخونتانرابالامیبرد.
استعمالدخانیاتوالکل: موادشیمیاییداخلتنباکوبهدیوارهشریانهاآسیب میزندوآنهاراتنگمیکندوهرچهقطررگکمترشود،فشارخونبیشترمیشود.الکلنیزمیتواندبهقلبآسیببرساندوباعثافزایشفشارخونشود.
مصرفبیشترازاندازهسدیم: وقتیازسدیمحرفمیزنیم،درواقعازنمکطعام صحبتمیکنیمکهباعثمیشودکلیههاآبکمتریدفعکنندوبهاینترتیبمایع زیادیدربدنمحبوسشود. ایناحتباسآبباعثافزایشحجمخونودرنتیجه،افزایش فشارخونخواهدشد.
مصرفکمترازاندازهپتاسیم: دربدنماتعادلیبینسدیموپتاسیمبرقراراستکه اگریکیبالابرود،دیگریپایینمیآید. یعنیاگرمیزانپتاسیمبدنشماپایینبیاید،میزانسدیمخونتاندچارافزایشمیشودواین،یعنیشمادرخطرفشارخونهستید.
استرس: استرسباعثافزایشموقتاماشدیدفشارخونمیشود. پستامیتوانید،ازعواملاسترسزادوریکنیدوآرامشتانراحفظکنید.
برخیعواملدیگر: کلسترولبالا،بیماریدیابت،بعضیبیماریهایکلیوی،حاملگی،وقفهتنفسیحینخوابوبرخیعواملدیگرنیزمیتواننداحتمالبروزفشارخونرابیشترکنند.
افزایشفشارخونچهخطریدارد؟
اگرفشارواردبردیوارهداخلیشریانهازیادشود،شریانهادچارآسیبمیشوندوبه دنبالآن،عضومربوطهآسیبمیبیند. افزایشفشارواردبرشریانهاباعثسفت وسختشدندیوارهآنهامیشودواین،همان چیزیاستکهدرزبانعامیانهازآنبه«تصلب شرایین»یادمیشود. تصلبشرایینبهمرور زمینهسازحملهقلبیودیگرمشکلاتعروقی خواهدبود. همچنینممکناسترگ،متسعشودوبادکندکهبهاینحالت،آنوریسممیگویند.
درگیریرگهایمغزدراثرافزایشفشارخون نیزمیتواندباعثبروزسکتهمغزیشود.ضعیفوباریکشدنعروقکلیوی،نارسایی کلیویرادرپیخواهدداشتوضخامت،باریکی وپارگیعروقدرشبکیهچشمهمباعثکاهشیافقدانبیناییمیشود.
نارساییقلبینیزیکیدیگرازعوارضبلندمدتافزایشفشارخوناست. وقتیقلب مجبورباشدعملتلمبهکردنخونرادربرابرفشاربالاتریانجامبدهد،بهتدریجضخیم میشودودردرازمدتتواناییتلمبهکردنخونراازدستمیدهدودچارنارسایی میشود.
فشارخونبالامیتواندسوختوسازبدنرادچارمشکلکندوبرفرایندهایتفکر،حافظه ویادگیریهمتاثیربگذاردواختلالشناختیوزوالعقلرابهدنبالداشتهباشد.
ازدستخودمانچهکمکیبرمی آید؟
تغذیهتانرااصلاحکنید: بایدبهیکبرنامهغذاییهدفدارومخصوصبیماران فشارخونیروبیاورید. بهترینرویکردغذاییبرایشمامصرفمیوه،سبزی،حبوباتوموادغذاییسبوسدارولبنیاتکمچرباست. مصرفپتاسیمراهمبایدبیشترکنید. درمقابل،مصرفنمک )همانسدیم( رابایدبهحداقلبرسانید؛وهمینطورمصرف چربی،مخصوصاچربیاشباعشدهرا. اگرچهدرحالحاضر،میزانمجازدریافتسدیم بهطورروزانه2400میلی گرمعنوانمیشود،تحقیقاتنشاندادهکهکم کردناینمیزان تاحد1500میلیگرمتاثیرمثبتیبرکنترلفشارخوندارد
وزنکمکنید: اگراضافهوزنداشتهباشید،حتمابایدوزنکمکنید. حتیکاهشوزن بهاندازه2کیلوگرمهماثرفوقالعادهایبرفشارخونتانخواهدداشت. ورزشهم یادتاننرود.
تنشزداییکنید: بیشازاندازهکارنکنید. فکرهایمنفیومزاحمرادوربریزید. سعی کنیدروابطدوستانهخودرابادیگرانگسترشبدهیدوصبوروخوشبینباشید. خوابکافیراهمفراموشنکنیدوتاآنجاکهمیتوانید،استرسواضطرابراازخوددورکنیدوتمرینکنیدکههمیشهآراموعمیقنفسبکشید.
فشارخونخودرادرخانهاندازهبگیرید: اینکاربایدطبقیکروالثابتانجامبگیرد.اندازه گیریفشارخوندرخانه،اینفایدهراداردکهفشاراندازهگیریشدهبهاندازه واقعیبسیارنزدیکاستوتحتاسترسوخستگیافزایشنیافتهاست. اینکاربهشماوپزشککمکمیکندتابهمیزاناثربخشیدارووعوارضاحتمالیبیماریآگاهیپیداکنید.
دورالکلوسیگارخطبکشید: مصرفالکلبرقلباثرمی گذاردوباعثافزایش فشارخونمیشود. سیگارنیزباصدمهشدیدیکهبهدیوارهشریانهامیزند،روند سفتشدن )تصلب( آنهاراتسریعمیکند. قطعمصرفایندو،برایکنترلبهترفشارخون،ضروریاست.
بهطورمرتبنزدپزشکبروید: دردرمانبیماریفشارخون،یکتیمدرمانیدونفره وجودداردکهاعضایآنراشماوپزشکمعالجتانتشکیلمیدهید. پستکروی نکنیدوهرگزخودسرانهدارونخورید.
داروهایتانرادرستمصرفکنید: داروراطبقدستوروراسساعتمقررمصرف کنید. اگرعوارضدارویاهزینههایتامینآنآزاردهندهاست،اقدامبهقطعخودسرانه یاتغییردارونکنید. اینکاربایدبانظرپزشکانجامبگیرد.
بخورنخورهایفشارخون
1-برخيموادغذاييميتوانندبهطورطبیعیفشارخونراپایینبیاورند. كرفس،پياز،سير،شنبليله،چايسبز،خرما،گلابي،زيتونوبرگزيتون،ترهفرنگي،سويا،گوجه فرنگي،گريپفروتوليموترشازاینجملهاند. امایادتانباشدکهمصرفاینمواداصلا بهمعنیقطعدرماندارویینیست. بدنیستبرایمصرفآنهانظرپزشکخودراهم جویاشوید،بهخصوصدررابطهباگریپفروت؛چوناینمیوهمیتواندغلظتبرخی داروهایفشارخونرابالاببردوعوارضجانبیآنهاراتشدیدکند.
2-تامینپتاسیمبدنبرایبیمارانمبتلابهفشارخونضروریاست. موز،آناناس،زردآلو،انجير،گريپفروت،هلو،انگور،آلو،سيبزميني،سير،بروكلي،كدوسبز،قارچ،گوجهفرنگي،انواعسبزيجاتوحبوباتازمنابعخوبپتاسيمهستند.
3-ازآنجاکهدرحینطبخازنمکاستفادهمیشود،دیگرلزومینداردهنگامصرفغذادستبهنمکدانببرید. میتوانیدازگلپر،آويشن،نعناعخشكیاكنجدبهعنوان جانشينهاينمكاستفادهكنيد. درتهیهغذاهایآمادهونوشابههانیزسدیمفراوانیبه کارمیرود. سوسيس،كالباس،فرآوردههايگوشتي،چيپسوسايرتنقلاتشور،ماهي دوديياكنسروشده،انواعسسهاوسوپهاحاوینمکفراوانهستندوبایدمصرفشان رامحدودکنید.
4-محصولاتلبنی )شير،ماست،پنير( كلسيمفراوانیدارند. ویتامینهایمتنوعیهمدرآنهاوجودداردامابایدسراغانواعكمچربآنهابروید.
5-حبوباتسرشارازفيبرهايمحلولدرآبهستندواستفادهازآنهامیتواندبهکاهشفشارخونکمککندوهمچنینتامینکنندهپروتئینموردنیازبدنباشد.
6-دربینانواعگوشتها،ماهيبهترينانتخاباست. چربیماهینهتنهاموجبعوارضقلبيعروقينميشود،بلكهبهسلامتقلبوعروقكمكميكند.
7-نوشیدنیهایحاويكافئينازقبيلقهوه،چايونوشابههايكولادارسببافزايشفشارخونميشوندوبايددرحداعتدالمصرفشوند. میتوانیدبهجايآنهاازانواعچايودمكردينهايگياهيیادوغکمنمکاستفادهكنيد.
سعيد عسكري