با کاروان حسینی (ع):ورود به سرزمین کربلا
کتاب امالی شیخ صدوق می گوید: امیرالمؤمنین پس از بازگشت از صفین در کربلا پیاده شد، نماز صبح را آن جا خواند، سپس مقداری از خاک آن زمین را برداشت و بویید و به جای تعقیب نماز گفت: ( واهاً لَکَ أیُّتُها التُّربَة لَیُحشَرَنَّ مِنکَ أقوامٍ یَدخُلونَ الجَنَةَ بِغَیر حِساب) شگفتا از تو ای خاک، قومی از تو بیرون می آیند قیامت که بی حساب وارد محشر می شوند. در کتاب خدایج راوندی نوشته شده است: علی(ع) به کربلا گذر کرد، اشاره به زمین کرد و فرمود:
(مَناخُرُ مَسارِعُ عُشاقٍ شُهَداءٌ لایَبِقُهُم کانَ قَبلَهُم وَ لا یَلحَقُهُم مَن بَعدَه) خوابگاهی است از آن پیشی ندارند، و آیندگان در شخصیت و عظمت به آنان نمی رسند.
امام زمان(ع) در طوقی ای که دربارۀ زیارت امام حسین(ع) به سوی قاسم ابن علاء همدانی فرستاد، این نکته را در آن زیارت اشاره کردند: (وَ شِفاءُ فی تُربَتِه) قاسم ابن علاء، خدا درمان درد را در خاک او قرار داد. در روایات آمده که سجده بر تربت حضرت حسین به ارزش نماز اضافه می کند و عیوب معنوی نماز را می پوشاند. کتاب السِبتَین جلد اول صفحۀ دویست و نود و یک، از امام باقر نقل می کند که دربارۀ زمین کربلا فرمودند: (هِیَ أکرَمُ أرضِ اللهِ عَلَیه) زمین کربلا با ارزش ترین زمین نزد خداست. ابومخنف صاحب تاریخ معروف به نقل معال السبتین جلد یک صفحۀ دویست و نود و دو، می گوید: چون به زمین کربلا رسیدند، اسب امام از حرکت بازماند.
هر چه کرد به حرکت نیامد، فرمود اسب دیگری را آوردند، تا هفت اسب را عوض کرد، اما هیچ کدام حرکت نکردند. امام فرمودند: نام این زمین چیست؟ عرض کردند: غاضریه. فرمود: غیر از این نام دیگری ندارد؟ گفتند: نینوا. فرمود: چه نام دیگری دارد؟ گفتند: شاطع الفرات. فرمود: غیر از این اسامی اسم دیگری دارد؟ گفتند: کربلا. آهی کشید و فرمود: (أرضُ کربٍ وَ بَلا) سپس فرمودند: پیاده شوید، از این زمین کوچ نکنید، (فَهاهُنا وَ الله مُناخِعُ رُکابِنا) به خدا قسم این جا محل پیاده شدن سواران ماست. (وَ ها هُنا وَ اله سَفکَ دِماعِنا) به خدا قسم این جا محل ریخته شدن خون ماست.
(وَ ها هُنا وَ اللهِ هَتکُ حَریمِنا) به خدا قسم این جا محل دریده شدن پردۀ حرمت ماست. (وَ ها هُنا وَ اللهِ قَتلَ رِجالِنا) به خدا قسم این جا محل کشته شدن مردان ما و ذبح شدن اطفال ماست. و این جاست که قبور ما را در آینده زیارت می کنند. (وَ بِهذِهِ التُربَة وَعَدَنی رَسولُ الله وَ لا خُلفَ لِقولِه) این جا همان جایی است که پیغمبر جدّم، به من خبر داد و تخلفی در گفتۀ پیغمبر نیست. سید ابن طاووس که مورد اطمینان همه ی بزرگان دین است، در کتاب شریف لهوف که نام دیگر این کتاب ملهوف است، در صفحۀ صد و سی و نه به بعد می گوید: وقتی حضرت پیاده شدند، روی زمین نشستند و این اشعار معروف را: (یا دَهر اُفٍ لَکَ مِه خَلیلی) را خواند، که مضمون اشعار این بود: اُف بر تو ای روزگار با این دوستی ات، چه قدر در گاه و بی گاه مردمی را در راه مطالبۀ حق مشروع خودشان کشته شدند، مرگ خیلی نزدیک است و هر جانداری این راه را طی می کند و به سوی خدا می رود.
سید ابن طاووس می فرماید: وقتی زینب کبری این اشعار را شنید، گفت: برادر! این سخن کسی است که یقین به کشته شدن خودش دارد. فرمودند: آری خواهر، همین طور است. زینب کبری فریاد زد، ناله زد، به شدت گریه کرد و گفت برادرم خبر مرگ خودش را دارد می دهد. سپس گفت: ای برادرم و این نور چشمم، این ودیعۀ پیشینیان و جمال و زیبایی پیشینیان، کاش مرگ مرا نابود کرده بود و زندگی را از من گرفته بود و امروز را نمی دیدم. سید ابن طاووس می گوید: زنان حرم با شنیدن نالۀ زینب کبری گریه کردند، به صورت لطمه زدند، گریبان چاک کردند، و امّ کلثوم فریاد برداشت: (وا مُحمَّدا، وا عَلیّا، وا اُمّا، وا فاطِمَتا، وا حَسَنا، وا حُسینا).
روضه شب دوم ـ ورود كاروان محرم به كربلا
پس از آنكه بني‌اميه، امام حسين(ع) را براي گرفتن بيعت تحت فشار قرار دادند، ايشان از مدينه به سمت مكه مكرمه خارج شد و بقيه ماه شعبان و ماه هاي رمضان، شوال، ذوالعقده را در جوار بيت الله سپري كرد و با آمدن ذوالحجه، احرام حج نيز بست.
از سوي ديگر «عمرو بن سعيد بن عاص» از سوي يزيد مأمور شد كه براي دستگيري يا جنگ با حضرت به مكه برود. وي در روز ترويه (۸ ذوالحجهه) به مكه رسيد.
امام(ع) كه مي‌دانست اين دشمنان، حرمتي براي حرم خداوند قائل نيستند حج تمتع خويش را نيمه‌تمام گذاشت و آن را به عمره مفرده تبديل كرد و از مكه خارج شد. انگيزه امام براي اين كار، همانگونه كه خود فرمود، حفظ حريم بيت الله بود. ايشان در پاسخ «محمد حنيفه» كه او را از ترك مكه نهي و به اقامت در اين شهر ترغيب مي‌كرد فرمود: «اي برادر! مي‌ترسم يزيد ناگهان مرا در حرم بكشد و به سبب من حرمت اين خانه شكسته شود». همچنين حضرت در پاسخ افراد ديگري مانند «ابن عباس»، «فرزدق» و «ابن زبير» كه همين خواسته را تكرار مي‌كردند و مي‌پنداشتند كه دشمن، حرمت مكه را نگه مي‌دارد مي‌فرمود: «يك وجب دورتر از خانه كعبه كشته شوم و حرمت مكه به خاطر من پايمال نگردد بهتر است».
بعدها كه در جريان قيام عبدالله بن زبير، بني اميه كعبه را با منجنيق مورد حمله قرار دادند و عبدالله را در مسجدالحرام كشتند، معلوم شد كه ابن عباس با آن فطانت و ابن زبير با آن زيركي اشتباه مي‌كردند و امام آينده را بروشني در خشت خام مي‌ديد و دشمنان اسلام را بخوبي مي‌شناخت.
بهرحال، امام هنگامي كه حاجيان براي اداي مناسك حج تمتع به سوي منا مي‌رفتند طواف كرد، سعي بين صفا و مروه به جاي آورد، موي چيد، از احرام عمره بيرون آمد و رو به سوي كوفه گذارد.
ما كاروانِ كعبه عشقيم، هر كجا
رو آوريم، كعبه بود روبروي ما
ماييم كعبه دلِ عشاقِ با وفا
هر جا رويم كعبه كند جستجوي ما
چون خبر به محمد حنفيه رسيد خود را به كاروان رساند و زمام ناقه امام را گرفت و گفت : «اي برادر! چه باعث شد كه با اين شتاب خارج شوي؟» حضرت فرمود : «ديشب رسول خدا به خوابم آمد و گفت : اي حسين! بيرون رو كه خدا خواست تو را كشته ببيند». ابن حنيفه گفت : «انا لله و انا اليه راجعون. پس اين زنان و كودكان را چرا با خود مي‌بري؟» امام(ع) پاسخ داد: «جدم فرمود خداوند مي‌خواهد آنها را اسير ببيند».
اِحرام ما كفن شود اندر مناي عشق
خون گلوي ما شود آنجا وضوي ما
ما تشنه‌ي شهادت عشقيم، مي‌رويم
تا پر شود ز خون دل ما، سبوي ما
اينگونه بود كه امام(ع) به خاطر حفظ حريم خدا ، به دستور رسول خدا و براي زنده كردن امر خدا، به همراه اهل و عيال و تعدادي از موالي و ياران از مكه خارج شد و به سوي عراق عزيمت كرد. روز خروج را برخي از موخان روز ترويه و «ابن قولويه» به نقل از امام باقر(ع) روز هفتم اين ماه نقل كرده‌اند.
ما را مناي عشق، صف كربلا بود
رنگين شده فرات ز خون گلوي ما
امام(ع) به سوي كوفه حركت كرد اما در نزديكي اين شهر به وسيله «حر بن يزيد رياحي» و سپاهيانش كه مأمور راه‌بستن بر كاروان امام بودند متوقف شد (كه حكايت مفصل‌تر آن در روضه فردا ذكر خواهد شد).
پس از مذاكرات طولاني كه بين امام(ع) و حر صورت گرفت و بعد از آنكه حر گفت: «اكنون كه از كوفه آمدن ابا داري راهي برگزين كه نه به كوفه روي و نه به مدينه بازگردي تا من به امير نامه نويسم»، حضرت(ع) راه قادسيه را انتخاب فرمود.
لشكر ظلمت و كاروان نور چند روز سايه به سايه يكديگر حركت مي‌كردند تا اينكه روز دوم محرم در نزديكي روستاي نينوا ، نامه‌اي از عبيدالله به حر رسيد كه در آن نوشته بود: «همان هنگام كه نامه من به تو رسيد حسين را نگاهدار و بر او تنگ بگير و او را در بياباني بي‌پناه و بي‌آب فرود آور».
حر بر امام و اصحاب او سخت گرفت تا آنها را مجبور نمايد در همان مكان بي‌آب و آبادي كه نامه به دستش رسيده بود اتراق كنند. امام به او فرمود : «واي بر تو! بگذار در آبادي و روستايي فرود آييم» حر گفت : «نه، به خدا قسم نمي‌توانم. اين نامه‌رسان را بر من جاسوس كرده‌اند و بايد در همينجا بماني».
«زهير» كه يكي از ياران امام بود گفت: «اي پسر رسول خدا! جنگ با اين جماعت آسانتر از نبرد با كساني است كه بعداً به آنها ملحق مي شوند. بگذار با آنها بجنگيم». امام فرمود: «من آغازكننده‌ي جنگ نخواهم بود».
آنگاه نام آن سرزمين را پرسيد. گفتند نام اينجا «عقر» است. دوباره پرسيد آيا نام ديگري ندارد. گفتند به اينجا «نينوا» نيز مي‌گويند. نام ديگري هم دارد كه «كربلا»ست. پس حضرت شروع به گريستن كرد و گفت : «اللهم اني اعوذ بك من الكرب والبلاء. اينجا مكان رنج و اندوه است.» آنگاه ياران را فرمود: «همينجا فرود آييد كه جدم رسول خدا به من خبر داد كه خون ما بر اين زمين ريخته مي‌شود و در اينجا دفن خواهيم شد». سپس دستور داد كه خيمه ها را در همان سرزمين بي آب و علف برپا كردند.
كربلا بر تو مهمان رسيده
وعده‌ي وصل جانان رسيده
كربلا وا كن آغوش خود را
بــر پذيرايي آل طاها
در روايت ديگري نيز آمده است هنگامي كه به امام(ع) گفتند نام اينجا كربلاست حضرت خاك آنجا را بوييد و گريست و گفت : «ام‌سلمه مرا خبر داد كه روزي جبرئيل نزد رسول خدا بود و من تو را نزد او بردم و تو گريه مي‌كردي. پيامبر تو را گرفت و در دامن نشاند. جبرئيل گفت : آيا او را دوست داري؟ پيامبر فرمود : آري. جبرئيل عرض كرد : امت تو او را مي كشند. سپس خاك كربلا را به پيامبر نشان داد. والله اين همان خاك است».
………………..
منابع اصلی:
۱. سيد بن طاووس ؛ اللهوف في قتلی الطفوف ؛ قم: منشورات الرضي، ۱۳۶۴ .
۲. شيخ عباس قمي ؛ نفس المهموم ؛ ترجمه و تحقيق علامه ابوالحسن شعراني ؛ قم: انتشارات ذوي‌القربی، ۱۳۷۸ .
۳. محمد بن جرير طبري ؛ تاريخ الامم و الملوك ؛ بيروت: دارسويدان، بي‌تا ؛ ج پنجم .
۴. اشعار فارسی، زبان حال هستند و سنديت قطعي ندارند. (منبع: جزوه آموزشي آداب مرثيه‌خواني با عنوان طنين عشق ؛ تهيه و تنظيم مرتضی وافي ؛ قم: انتشارات شفق، ۱۳۸۰) .
منبع :جهان نیوز