در قبال فرومایگان و هتاکان چه کنیم ؟

قال رسول الله (ص) :  هر که ادب ندارد عقل ندارد. (نهج الفصاحه ، ح 3061)

ادب و نزاکت مقوله ای است که مورد توجه همه مکاتب دینی و غیر دینی بوده و هست و فی الواقع همه طیف ها از انسان با ادب و ذی شعور که در مناسبات خود با دیگران رعایت این مهم را می نماید راضی و خشنودند و وی را می ستایند ، و از طرفی همه مخلوقات خداوند متعال اعم از انسان و یا حیوان دارای قلمرو حیات و مرز و محدوده رفتاری خاص است و ما به عنوان يک انسان دارای سه محدوده مشخص بوده که مهمترین آن محدوده شخصی و یا محرم است ، و البته به شدت نيازمند این مرز و محدوده هستيم . و از طرفی برای تعامل خود با دیگران ، بعنوان یک موجود اجتماعی که نمی تواند یک زندگی انزوائی داشته باشد باید از قوانین رفتاری و متعالی متناسب با روابط اجتماعی انسانی با دیگران تبعیت نماید و گرچه این قوانين که پيرامون رعايت ادب وضع مي شوند ممکن است که براي ما تا حدودي محدوديت ايجاد نمايند اما اگر از آنها استفاده کنيد، متوجه خواهيد شد در تعامل با دیگران احساس رضايت و راحتي بيشتري در شرايط جديد به شما دست خواهد داد . مولا علی (ع) در همین رابطه میفرماید : برترین ادب این است که انسان در حد و مرز خود  بایستد و از اندازه خویش تجاوز نکند. توجه به سیره بزرگان دینی و خصوصاً زندگی نورانی ائمه معصومین (ع) و توصیه های آن بزرگواران در خصوص رعایت ادب و نزاکت در رفتار و گفتار يک نسخه فوق العاده ارزشمند از پيش تعيين شده است  که نشان مي دهد که چگونه بايد در مقابل ديگران ادب و نزاکت را رعايت کرد و ایضاً ، هستند انسانهائی که چون پروسه تربیتی و رشد آنان در محیطی سالم نبوده ، همواره اگر هم در بعضی مناسبات بتوانند ادب و نزاکت را رعایت نمایند لاکن این خمیر مایه فاسد تربیتی بالاخره در مناسباتی دیگر ، در اظهارات و بیانات خود ، خود را نشان خواهد داد و البته این افراد هتاکی و فحاشی را بر اساس عادت پیشین و خُلق رذیله نُضج گرفته در وجودشان از دوران کودکی و محیط آلوده خانواده ، بروز خواهند داد و اصل ناخالص خود را روی دایره خواهند ریخت و البته تصور می کنند با این هتاکی و فحاشی میتوانند دیگری را از میدان به در کنند غافل از آنکه این خود آنهایند که از میدان شرافت و بزرگی خارج می شوند . ما موظف هستیم در قبال اینگونه افراد بسیار معدود ، از فرمان خداوند متعال و ائمه هدی (ع) تبعیت نماییم که خالق منان در قرآن کریم میفرماید : ” …. وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً ” ( فرقان 63 ) و همچنین در ایات دیگری چون : ” فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ  ” ( الزخرف 89 ) . سکوت انسان در مقابل بی ادبی افراد به هیچوجه نشانه ترسو بودن انسان نیست بلکه نشانه شجاعت روحی و قوت روحی است. و نشانه بندگان خوب خداست چنانکه  از سوره فرقان آوردیم که خداوند درباره بندگان خوب وشایسته‏اش می‏فرماید: ” و عباد الرحمن الذین یمشون علی الارض هونا و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاماً “

بنابراین سکوت و یا مدارا در مقابل افراد بی ادب نشانه ترس نیست و از عقل و فهم بالای انسان حکایت می‏کند. البته بهتر است در دل نیز بی ادبی دیگران را ببخشیم و از آنها در دل کینه و عقده‏ای نداشته باشیم زیرا کینه قبل از هر چیز به روان خود انسان آسیب می‏رساند و تداوم آن ممکن است به جای حساسی برسد و زمینه نفوذ شیطان را فراهم کند. بدین جهت بهتر است در دل هر کسی را که به ما ظلم و یا جسارتی کرده است ببخشیم و بدانیم که هر کس از دیگران بگذرد خداوند او را عزیز و سربلند خواهدساخت و تحقیر و توهین دیگران را جبران خواهد کرد . پیامبر اکرم(ص) می‏فرماید : ان العفو لا یزید العبد الا عزّا فتعافوا یعزّکم الله ؛ به درستی که بخشش و گذشت جز به عزت انسان نمی‏افزاید پس گذشت کنید تا خداوند شما را عزّت ببخشد .

حبیب حسن زاده بافقی