وقف و فرهنگ

«وقف را چنین تعریف کرده‌اند: منعفت حاصل از چیزی را در راه بخصوصی خرج کردن.
وقف در اسلام ثواب بسیاری دارد و پس از مرگ، به عنوان صدقه دایماً به شخص وقف‌کننده می‌رسد. .
ائمه اطهار علیهم السلام خود در اجرای سنت وقف پیشقدم بودند؛ امام علی علیه السلام چاه‌ها و باغ‌های بسیاری را که به دست خود احداث فرموده بود، در راه خدا و مسلمانان وقف کرد. برخی از این چاه‌ها هنوز در کشور عربستان با عنوان «آبار علی» (چاه‌های علی) شناخته می‌شود و مورد استفاده است.
رفع بسیاری از نیازمندی‌های مستمندان و گشوده شدن بسیاری از گره های اقتصادی با سنت وقف، عملی است.

پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: با مردن انسان طومار زندگی او پیچیده شده و برای همیشه ارتباط او با دنیا قطع می گردد، مگر سه گروه:

• دانشمندی که اثری علمی برای هدایت مردم، از خود به یادگار گذاشته باشد.
• صدقات و خیرات مستمری که مردم، به آنها سود برند، از کسی باقی مانده باشد.
• فرزند صالح و نیک کرداری که پدر و مادر را به دعای خیر یاد کنند.

. امام علی علیه السلام موقوفات بسیاری را از خود به جای گذاشت اسامی موقوفات و وقفنامه های امام علی علیه‌السلام در مطاوی کتب حدیث آمده است، این وقفنامه ها خود همواره یک منبع الهام بخش، برای مسلمانان در طول تاریخ بوده است.

در اواخر شاهنشاهی ساسانیان بنیادهای نیکوکاری به منظور رستگاری روان در ایران بنیاد شد که پول آن صرف کمک به تنگدستان و احداث تأسیسات عام‌المنفعه می‌شد. همین بنیادها بعدها الگویی برای وقف اسلامی شدند.

در ایران در تشکیلات اداری دورهٔ سامانیان (۲۶۱ – ۳۸۹ هجری) از دیوان موقوفات و یا دیوان اوقاف نام برده شده که کار آن رسیدگی به امور مساجد و اراضی موقوفه بوده‌است.»

معمولا هفته وقف که می شود این واژه و بهتر بگویم فرهنگ رو می آید برنامه های نمادینی از غبار روبی گلزار شهدایی که در اماکن متعلق به اداره اوقاف آرمیده اند تا برگزاری همایشها و سمینارهای اهمیت وقف، جشنواره های ادبی و جلسات شبی با قرآن هم به عنوان فعالیتهای فرهنگی این اداره آغاز و گاه در طول سال به مناسبتهای مختلف برگزار می شود. که در جای خود قابل تقدیر است اما به نظر می رسد آنچه در خصوص وقف کمتر مورد توجه قرار گرفته و می گیرد ،فرهنگسازی خود وقف و نقش اوقاف در فرهنگسازی است . بسنده کردن به مصادیقی آسان و رایج مانند وقف در خصوص مسجد و تکیه سازی و برنامه های مقطعی مانند نذری دادن که آنقدر در شهری مثل بافق رایج شده که گاهی موازی کاری در این خصوص خسته کننده و گاه موجب تفرقه می شود ! در حالی که چه بسا خود ائمه معصومین که برای تقرب به ایشان نذر می کنیم و یا حسینیه و تکیه بنا می کنیم از ما بخواهند بیشتر به محتوا بپردازیم،در خصوص علم و دانش و یا کمک به نخبگان علمی هزینه کنیم و بجای اینکه مدام چشممان به دولت باشد که برایمان کاری بکند و طرحی را مصوب کند که معلوم نیست اجرایی شود یا نه! این خودمان باشیم که با صرف صحیح و احسن اموالی که می خواهیم خیرات یا وقف کنیم علاوه بر سرافرازی و اجر معنوی ،رفاه را برای مسلمین با انجام امور عام المنفعه مورد نیاز رقم بزنیم.

احتیاجات امروز جامعه از پروژه های زیرساختی گرفته تا محتوا و کیفیت دادن به آنچه وجود دارد، اعم از: مراکز علمی ،بهداشتی ،کارگاهها و کارخانه هایی که موجب اشتغال بشود ،کتابخانه ها و حتی فضای سبز شهری شاید بهترین حالت هزینه کرد عنوان وقف و فرهنگسازی آن در این راستا  باشد.

شاید بد نباشد در پایان این نوشه توجه تان را به این خبر جلب کنم:

« سرپرست سازمان اوقاف گفت: بانویی از خطه گلستان سال گذشته اموال خود را با نیت تحقیق و پژوهش و افزایش دانش هسته‌ای وقف کرد.»

محمد علی قاسم زاده