امید زندگی و فرایند سالمندی

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمودند:

  «احترام به پیران امت من، گرامی داشت من است.» روز نهم مهرماه، در هر سال به عنوان روز سالمندان نامگذاری شده است تا گامی در راستای تکریم این پدران و مادران برداشته شود.

امید زندگی و فرایند سالمندی

پیشرفت جامعه بشری، بهبود وضعیت بهداشتی درمانی و افزایش امید زندگی نهایتا موجب افزایش درصد جمعیت سالمند شده است. سالخوردگی جمعیت، پیامد طبیعی افزایش امید زندگی است. سالخوردگی جمعیت پدیده جهانی و رو به افزایش است. جهان هر سال با درصد جمعیت سالمند بیشتر و سالمندان پیرتر روبرو خواهد بود. تامین سلامت سالمندان یکی از مهمترین چالش های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی درمانی در قرن بیست و یکم به شمار می‌رود. رشد جهانی جمعیت سالمندان هم برای ارائه کنندگان خدمات بهداشتی، درمانی و هم برای اعضای خانواده وجامعه ای که سالمندان در آن زندگی می‌کنند یک چالش مهم محسوب می گردد. طبیعی است هر چه افراد مسن تر باشند به مراقبت ها و خدمات بیشتری احتیاج دارند.  لذا برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت زندگی سالمندان، ضروری است. فرایند سالمندی تغییرات تدریجی در ساختار و عملکرد موجودات زنده است که با مرور زمان ایجاد شده و ناشی از بیماری یا صدمات عمده نیست و سرانجام منجر به افزایش احتمال مرگ می‌شود.  غالبا برای سادگی، سن تقویمی را مبنای تعریف سالمندی قرار می‌دهند. بنا به تعریف و توصیف سازمان بهداشت جهانی، سالمند به کسی گفته می شود که سن ۶۰ سالگی را پشت سر گذاشته باشد.و از نظر سنی به سه گروه، سالمند جوان (۷۰-۶۰ سال)، سالمند میانسال ( ۸۰-۷۱) و سالمند پیر (۸۱ به بالاتر) تقسیم می‌گردند.

ویژگی های دوران سالمندی

۱– یکی از این ویژگی ها کاهش نسبی قوای جسمی است به طوری که با بالا رفتن سن ، نیروهای جسمی فرد به نسبت رو به کاهش می گذارد.
۲ – ویژگی دیگر «بازنشستگی» و دور شدن از موقعیت های شغلی گذشته است که کاهش مسئولیت های مرتبط با شغل و در نتیجه کاهش ارتباطات اجتماعی فرد را به همراه دارد.
۳ – از دیگر ویژگی ها تنهایی یا احساس تنهایی است. به خصوص در مواردی که شخص شاهد از دست دادن یکی از دوستان ، بستگان و هم سن و سالان  و افراد هم دوره خویش است ، لذا هر روز بیش از پیش احساس تنهایی به او دست می دهد.

 پذیرش شرایط دوره سالمندی در بین افراد مختلف و با فرهنگ های گوناگون متفاوت است ، برخی به مرور از مشارکت در زندگی اجتماعی کناره می گیرند و در مقابل ، جامعه نیز آنها را به کنار می زند به طوری که ممکن است دچار نوعی احساس بیهودگی و افسردگی شوند.
برنامه ریزی صحیح  و استفاده  از وجود سالمندان و تجربیات آنها، هم  تنهایی آنان را برطرف می کند  و احساس هرز و پوچ بودن را در آنها از بین می برد و هم منبعی مفید  و ارزشمند از معلومات و تجربیات را در اختیار جوانان نسل بعد قرار می دهد.
شرایط مناسب خانواده و جامعه می تواند شخص را به سوی پذیرش وضعیت جدید سوق دهد و شرایط نامناسب خانواده و جامعه می تواند او را منزوی و تنها کند.

توصیه‌های بسیار ساده اما مفید برای زندگی سالم و شاد در دوران سالمندی

 اگرچه تغییرات ناشی از پیری اجتناب ناپذیر است اما می توان از بسیاری از آنها تا حدودی پیشگیری نمود یا وقوع آن را به تعویق انداخت، با رعایت نکات زیر سالمندان می توانند دوران سالمندی سالم و شادی داشته باشند:

۱- انجام برنامه های ورزشی منظم به ویژه پیاده روی و استفاده از کفش های پاشنه کوتاه، با کف غیر لغزنده.

۲- رژیم غذایی مناسب ( کم نمک و کم چربی ) و خوردن غذا در وعده های زیاد و حجم کم.

۳- مصرف کافی مایعات (حداقل ۸-۶ لیوان در روز).

۴- استفاده از عینک آفتابی در مقابل نور خورشید.

۵- کنترل منظم وزن و فشارخون.

۶- عدم استعمال دخانیات.

۷- داشتن دوره های کوتاه استراحت در فعالیت های طولانی.

۸- داشتن الگوی خواب منظم

پژوهشها نشان داده است، سالمندانی که عمر بیشتری

می کنند دارای خصوصیات زیر هستند :

– هر روز به طور مرتب صبحانه می خورند .

– در هر وعده حجم غذایی کافی مصرف می کنند .

– نوسانات وزنشان کمتراست (همواره وزن مطلوب دارند)

– میوه و سبزی در برنامه غذایی روزانه آنها وجود دارد .

– چربی و مواد غذایی کمتری مصرف می کنند .

– از مصرف نمک و مواد غذایی شور به مقدار زیاد خودداری می کنند

پیری یک موفقیت است. پیری مساوی بیماری نیست.

 -سالمند شدن یک موفقیت است که باید به آن افتخار کرد. پیری یعنی فائق آمدن بر خطرات، سختی ها و بیماری ها در طول عمر.

– افزایش امید زندگی و سالمند شدن جمعیت نیازمند سیاست های مناسب دولت ها در جهت تغییر نقش سالمندان از افرادی وابسته به جمعیتی فعال از هر نظر را اجتناب‌ناپذیر می نماید.از بارزترین تغییرات دهه های اخیر تغییر الگوی سالمندی است. تغییرات الگوی سالمندی که از میانه دهه ۶۰ اتفاق افتاده است به علت شناخت دو موضوع تفاوت های فردی و انعطاف پذیری در پروسه سالمندی است. به نحوی که افرادی در میانسالی معلول می شوند و در مقابل افرادی هستند که در ۷۰-۸۰ سالگی در مسابقات ورزشی شرکت می کنند. از مواردی که منجر به تفاوت های فردی می گردد رفتارهای سلامتی و فاکتورهای روانی و اجتماعی است. سیاست‌گذاری ها در کشورهای اروپایی در راستای سالمندی سالم و فعال از طریق ارتقا سلامت و درجه بالاتری از فعالیت های اجتماعی و استقلال سالمندان است.

– سن تقویمی ملاکی برای میزان توانایی و سلامتی فرد نیست.  بسیاری از سالمندان هستند که از نظر وضعیت سلامتی، فعالیت های اجتماعی و… بسیار بهتر از جوانان هستند.

 – با رعایت شیوه زندگی سالم می توان سالم پیر شد یا در صورت وجود بیماری عوارض آن را کنترل کرد و جلوی ناتوانی را گرفت.  در واقع اینکه فرد در طول زندگی، چگونه زندگی کرده وضعیت سلامتی دوران سالمندی او را مشخص می کند. اما حتی اگر در سالمندی هم شیوه زندگی سالم به کار گرفته شود باز هم موثر است و از بروز و یا پیشرفت ناتوانی جلوگیری می کند.

نکته دیگر انجام مراقبت های دوره ای یا همان چک آپ است. مثل اینکه سالمندان حتی اگر هیچ مشکلی هم نداشته باشند باید سالی یک بار  فشار خون آنهاکنترل شود، آزمایش قند خون ناشتا بدهند، معاینه بینایی (بینایی سنجی)، معاینه شنوایی (شنوایی سنجی) و معاینه دهان و دندان بشوند.

 «کلیه سالمندان ۶۰سال به بالا می توانند برای دریافت مراقبتهای بهداشتی مورد نیاز خود به نزدیکترین مرکز خدمات جامع سلامت محل سکونت خود مراجعه کنند.»

تهیه کننده : فاطمه ابراهیمی ، کارشناس سالمندان مرکز بهداشت بافق