مارهاي بافق(قسمت سوم)
مارجعفري
مارجعفری : پوزه پهن و كوتاه ، سر و گردن كاملا مشخص ، سر كمي باريك و مثلثي شكل ، پولكها تيغه دار ،مردمك چشم عمودي ، سوراخ بيني درون دو يا سه پولك ، گاهي داراي پولك باريك فوق چشمي ، پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و بطور مورب و در سطح جانبي باريكتر.
رنگ بدن خاكستري نقره اي ، شني ، زرد ،قهوه اي خاكستري متمايل به آجري ، در سطح جانبي داراي خط سفيد زيگزاك همراه با لكه‌هاي سفيد با كناره‌هاي تيره متمايل به سياه ، در ناحيه خلفي سر داراي دو لك يا خط سفيد صليبي شكل ، سطح شكمي
روشن يا سفيد گاهي با خالهاي كوچك قهوه اي روشن يا تيره يا سياه . يادمان باشد اصلي ترين روش شناسايي مار جعفري همين صليب روي سر مار ميباشدچون اين مار شباهت زياد .همچنين زيستگاه مشتركي با مار شتري داردمباداباعث اشتباه شود.مارجعفري به هررنگي كه باشد داراي صليب روي سر ميباشد.اين مار از خطرناك‌‌ترين مارهاي ايران است و گزش آن در برخي مواقع منجر به مرگ انسان ميشود. سم اين مار بيشتر بر دستگاه گردش خون اثر مي‌گذارد و موجب پارگي رگ‌ها و خونريزي داخلي و حتي خونريزي مغزي ميشود زيرا سم اين مار داراي آثار هموستاتيک است و قادر است فعاليت پلاکت‌هاي خون را مهار کند. فردي که توسط مار جعفري گزيده ميشود، ابتدا احساس درد و تورم در ناحيه گزش مي‌کند سپس علامت شروع به پيشرفت کرده و تمامي عضو گزيده شده مثلاً دست را تحت تأثير قرار مي‌دهد. پس از چند دقيقه تا نيم ساعت، غدد لنفاوي سفت و دردناک مي‌شوند به طوري که بزرگ شده و قابل لمس مي‌شوند. نشانه‌هاي باليني ناشي از گزش اغلب پس از حدود 1 تا 2 ساعت پس از گزش ظهور مي‌کنند. خونريزي حدود 10 ساعت پس از گزش رخ مي‌دهد که ابتدا از لثه‌ها شروع ميشود و کم کم در دستگاه گوارش و نيز دستگاه تناسلي و ادراري ادامه پيدا مي‌کند. در مراحل بعدي با خونريزي‌هاي شديد گوارشي، مخاطي، زيرپوستي، دستگاه ادراري و تناسلي ادامه مي‌يابد. معمولاً خون فرد مصدوم غيرقابل انعقاد ميشود. تشنج، اختلال در تکلم و ادراک، خواب آلودگي و در بعضي مواقع امکان شوک و مرگ به دليل خونريزي مغزي وجود دارد. در برخي مواقع پس از 24 تا 48 ساعت فرد گزيده شده مي‌ميرد.
اگر مار جعفري با انسان روبرو شود هيچ گاه در مرحله اول اقدام به گزش نمي‌کند. به اين ترتيب که اگر در حال حرکت باشد و متوجه حضور انسان شود پيش از هر کاري به دنبال يک مخفي گاه مي‌گردد يا اين که اگر راه فرار نداشته باشد در جاي خود بي حرکت مي‌ماند و پس از آن که از کنارش دور شديم به آرامي آن محل را ترک مي‌کند. اگر در حال چنبره و استراحت باشد و از کنارش عبور کنيم با صدايي که از خود توليد مي‌کند به ما مي‌گويد که «مبادا به من نزديک شويد يا پاي خود را روي من بگذاريد چرا که من خطرناک هستم». با اين وجود اگر به طرفش برويم به سرعت فرار مي‌کند يا در ابتدا به هم ماليدن فلس‌ها و فش و فش کردن و پرتاب سر سعي مي‌کند اول هشدار بدهد سپس در نخستين فرصت فرار کند. زماني که بخواهيم آن را صيد کنيم در آن وقت است که با هدف گزيدن به ما حمله مي‌کند. پس بهتر است از قلمرو آن دور شويم تا خطري متوجه ما نشوداز هنگام غروب تا طلوع آفتاب فعاليت ميكند. گاهي نيز در روز ديده ميشود. براي شكار از بوته‌‌ها يا درختچه‌‌ها بالا مي‌‌رود يا روي سنگها، زير بوته‌‌ها و لبه چشمه‌‌ها بدون حركت به كمين مي‌نشيند و انواع جوندگان كوچك، مارمولكها، وزغ‌‌ها و بندپايان بزرگ مانند عقربها، رتيلها و ديگر حشرات را شكار ميكند. بيشتر جوندگان کوچک را ترجيح مي‌دهد و براي همين در تاريکي شب در محل رفت و آمد جوندگان بي حرکت مي‌ماند و به محض عبور يک جونده به سرعت حمله مي‌کند و با گزش مرگبار خود آن را شکار مي‌کند. مارهاي جعفري کوچک معمولاً از بچه موشها و نوزادان از مارمولک يا حشرات تغذيه مي‌کنند. مار جعفري در شکار کردن حريص نيست. پس از شکار و يک غذاي حسابي تمامي طول شب را روي سنگها يا زمين‌هايي که از آفتاب روز گرم مانده‌اند به حالت چنبره استراحت مي‌کنند و اين کار را تا چندين شب تکرار مي‌کند.
حداكثر طول 98 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
تغذيه از حشرات ،عقربها ، رتيلها، موشها ،مارمولكها ، پرندگان كوچك .
زاد و ولد : تا 23 نوزاد در فصل بهار .
حركت مار جانبي است و از پهلو به صورت حلقه حلقه حركت مي كند .
زيستگاه : مناطق شني ، صخره اي ، خاك رسي ،بوته زارها ، زير تخته سنگها ، معمولاً از مناطق باطلاقي و جنگلي دوري مي كنند. درمناطق شهري بافق ديده شده است. دركارخانجات تعمير لكوموتيو دو نمونه تاكنون صيد كرده ام در ريگهاي صادق آباد زياد است
مشخصات عمومي مارهاي نيمه سمي
اين مارها كم و بيش شبيه مارهاي غير سمي هستند و يكي از وجوه تمايز آنها داشتن فنگ Fang يا نيش دندان خلفي شيار دار است . فنگ كه از شيار دندان‌ها بزرگتر و داراي كانال باز يا شيار است در قسمت عقب دهان ، در فك بالايي قرار دارد و به غده سمي متصل است . از نظر ظاهري مردمك چشم اين مارها عمودي يا گرد است . تير مار كه يكي از انواع اين مارها محسوب مي شودودربافق زياد است با داشتن چهار خط سفيد رنگ كه در سر تا سر بدنش امتداد دارد مشخص مي شود .گاهي اين خطوط مشخص نيستند
تيرماربياباني |
(تنها مارنيمه سمي بافق)البته مميز مار هم گزارش شده است كه تقريبا شبيه تير مار است
مشخصات : بدن باريك و سر اريبي شكل ، بدن به رنگ زرد زيتوني متمايل به خاكستري ،گاهي رنگ زرد روشن مايل به سفيد. حاشيه پولكها روشن تر ، داراي دو خط تيره متمايل به سياه از پشت چشم و قسمت لب بالايي در سر تا سر بدن گاهي نامشخص ، سطح شكمي زرد ليمويي روشن يا زيتوني خاكستري با خالهاي خاكستري متمايل به قهوه اي ، خالها در قسمت قدامي بدن بزرگتر .
حداكثر طول 100 سانتيمتر ، دم 26 سانتيمتر .مقام اول سرعت در بين مارها را دارد وگاهي سرعتش به 18 كيلومتر برساعت ميرسد.همه جا ميتوان اين مار را ديد درمناطق شهري بافق زياد ديده شده است تا كنون گزشي از اين مار گزارش نشده است در صورتي كه به آرامي آن را گرفته و نوازش كنيدمثل مار دست آموز دردستانتان آرام ميگيرد
تغذيه: از مارمولكها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : صحراهاي شني ، تپه ماهورها ، بوته زارها. بيابانها .هركجا كه فكرش را بكنيد شايد همين جايي كه نشسته ايد واين مقاله را ميخوانيد در حال تماشاي شما باشد.اصلا از اين مار نترسيد چون فقط فايده دارد اصلا اهل حمله كردن وترساندن نيست .البته در صورتي كه تهديد شود چاره اي ندارد هركسي اين كار راميكند.(ادامه دارد)
محمدرضا رضایی
ممنون برادر.عالی بود