چربی خون ، خوب و بد

اختلال چربیهای خون جزو شایعترین اختلالات تغذیه ای به شمار میآیند که به اشکال مختلف مثل بالا بودن کلسترول خون، بالا بودن تری گلیسیرید و بالا بودن LDL (کلسترول بد)یا پایین بودن HDL( کلسترول خوب)قابل بررسی هستند

چند نوع چربی در خون وجود دارد اما چربیهای اصلی، شامل کلسترول و تری گلیسیرید میباشند

کلسترول یک نوع چربی است که در همه سلولهای بدن یافت میشود. بدن از کلسترول استفاده میکند تا یک سلول سالم داشته

باشد، علاوه بر آن، کلسترول در ساخت محصولات مورد نیاز بدن مانند هورمون ها، دیواره سلولی، بافتهای ضروری، ویتامینها و سایر

مواد شیمیایی حیاتی نقش دارد. اگر کلسترول بیش از حد در بدن ساخته شود یا میزان آن در غذا زیاد باشد در نتیجه مقدار این ماده

در خون زیاد میشود و به آن هیپرکلسترولمی میگویند

LDL (لیپوپروتئین با چگالی پایین)، ذرات کلسترول خون را در سراسر بدن منتقل میکند. وقتی سطح LDL سرم بالا می روددر واقع میزان کلسترول خون نسبت به کلسترول مورد نیاز بدن بالاست. بخشی ازLDL خون اکسیده شده و در جدار شریان ها قرار می گیرد و همین مساله منجر به شروع اولین مرحله ایجاد آترواسکلروز (سخت شدن و تنگ شدن جدار شریان ها) می شودبه همین دلیل به LDLکلسترول بد نیز گفته میشود

HDLیاکلسترول خوب مانع رسوب کلسترول در دیواره رگ میشود و بیشتر تمایل دارد که کلسترول را از شریان ها و  سیستم گردش خون به کبد برگرداند تا از بدن دفع گردد. در آن جا کلسترول به صفرا تبدیل شده و قبل از این که باعث رسوب دررگها و تنگی و بدنبال آن ایجاد لختههای خونی در سرخرگها شود، از بدن دفع میشود.

علائم چربی خون بالا

کلسترول بالا معمولاً هیچ علامتی ندارد، مگر در مواردی که بسیار بیشتر از حد طبیعی باشد (که معمولاً با سرگیجه همراه ا ست) . درتعداد کمی از بیماران ممکن است حلقه سفید رنگی دور سیاهی چشم و یا رسوبات زرد رنگ چربی را در روی پلک ببینیم. این رسوبات چربی ممکن است بعضاً بر روی زانو، آرنج، کف دست، مفاصل انگشتان و یا پاشنه پا نیز دیده شوند که در این موارد باید به فکر ارثی بودن بیماری بود و تمام افراد خانواده را مورد بررسی و آزمایش دقیق قرار داد. برخلاف تصور بسیاری از افراد قبل از ایجاد عوارض وخیم مثل سکته قلبی یا مغزی هیچ علامتی ایجاد نمیکند. علائمی چون سرگیجه، احساس خستگی و غیره هیچ ارتباط مستقیمی با بالا بودن چربیهای خون ندارد. بنابر این تنها راه تشخیص بموقع این عامل خطر مهم،اندازه گیری سطح چربی های خون از طریق آزمایش خون است. در سالهای اخیر علاوه بر مقدار کلسترول تام و تری گلیسیرید، مقدار کلسترول خوب و بد را که ارزش بیشتری دارند نیز برای تعیین شدت خطر بروز بیماری قلبی عروقی اندازهگیری میکنند. سطح مطلوب یا مورد قبول چربیهای خون بر حسب وجود عوامل مختلف از جمله سابقه بیماری قلبی عروقی متفاوت است و تعیین آن بر عهده پزشک است

عوامل موثر بر اختلال چربیهای خون

• وراثت

اگر پدر و مادر فرد سطوح بالای چربی خون داشته باشند، شانس فرد نیز برای داشتن کلسترول بالا افزایش مییابد. لذا اعضاء خانواده نیز از نظر چربی خون باید بررسی گردند.

۲-سن و جنس

در کلیه افراد با افزایش سن سطح چربی خون افزایش مییابد. همچنین در حالت کلی، زنها در سن قبل از یائسگی میزان کلسترول کمتری نسبت به مردان دارند، در حالی که بعد از سن یائسگی این میزان در حد قابل ملاحظه ای افزایش مییابد

۳-وزن

اگر چه زندگی کم تحرک کنونی در نگاه اول آسان تر و مناسب تر از قبل به نظر میرسد، اما اثرات طولانی مدت آن میتواند بسیارمهلک باشد و اضافه وزن ناشی از آن نقش بسیار مهمی در افزایش چربی خون ایجاد میکند.

۴- رژیم غذایی

استفاده از غذاهایی با چربی اشباع شده حیوانی باعث افزایش کلسترول و استفاده از چربیهای اشباع شده گیاهی باعث کاهش آن می شودوباعث کاهشHDL و افزایش LDL  و تری گلیسرید میگردد.

۵-تحرک جسمانی

زندگی کم تحرک باعث اختلال چربی خون، و ورزش منظم باعث کاهش آن میگردد.

۶- سیگار

سیگار از طریق کاهش میزانHDL باعث اختلال چربی خون می گردد

۷- سایر بیماری ها

برخی بیماریها مثل دیابت، کم کاری تیروئید، بیماریهای کلیوی و کبدی باعث اختلال چربی خون می شود ، لذا در این بیماران کنترل دقیق چربی خون توسط پزشک الزامی میباشد. افزایش چربیهای خون (کلسترول و تری گلیسرید) میتواند منجر به کبد چرب شود. تغییر در شیوه زندگی میتواند به کاهش چربیهای خون کمک کند

طیبه عسکری

منبع: مجموعه  آموزشی بیماریهای غیرواگیر در نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه ایران”ایراپن”