نگاهی به آداب و رسوم مردم بافق در ماه محرم

به گزارش ایرنا در نخستین روز از ماه محرم، مردم بافق به ویژه جوانان و نو جوانان با پوشیدن لباس سیاه ،نصب پرچم وبیرق عزا و سیاه پوش کردن سر در اماکن مذهبی ، اداری و تجاری به استقبال این ماه عزا می روند.

آئین نخل بندی که قشر جوان با استفاده از تجارب سالخوردگان به آن می پردازد در روز اول محرم حکایت از رسیدن ماه حزن و اندوه شیعیان و سوگواری سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدا… الحسین (ع) دارد.

مردم این شهرستان اعم از شهری و روستایی در روز اول ماه محرم با بسیج همگانی نخل های خود را تزئین و سیاه پوش می کنند.

نخل، نماد پیکر پاک امام حسین (ع) است و چون در زمان های قدیم برای تزیین تابوت از برگ های درخت خرما استفاده می شد، نام نخل را برای خود جاودان کرده است.

مراسم نخل برداری و یا نخل گردانی که کهن ترین آیین عزاداری در شهرستان بافق است با مفهوم تشییع پیکر مقدس سید الشهدا امام حسین (ع) در روز عاشورا برپا می شود.

عزاداری سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) در شهرستان بافق به طور عمده در دهه اول محرم همراه با آیین ویژه ای برگزار می شود و هنوز رنگ و بویی از سنت های دیرینه در سوگواری ها به چشم می خورد.

از این رو است که هر سال در این دهه مردم از نقاط مختلف استان یزد و سایر شهرستانهای همجوار برای شرکت در این مراسم به بافق سفر می کنند.

گرچه این بخش از فرهنگ هم از تاثیر تکنولوژی و رسوخ سایر فرهنگ ها در امان نمانده و در برخی از زمینه ها، فقط جلوه هایی از آن ها در اذهان بزرگسالان باقی مانده و نسل جدید از آن ها بی خبرند اما در سال های اخیر گوشه هایی از این اداب و سنن به اجرا در می آید تا جوانان و نو جوانان با آنها آشنا باشند.

*هئیت سینه زنی

در تمام محله های کوچک و بزرگ شهر بافق هیات های سینه زنی شکل می گیرد و دستجات با نظم و ترتیب خاص از محله خود با نوحه سرایی وسینه زنی از اول تا دهم محرم و همچنین سومین روز شهادت حضرت ابا عبدا… احسین (ع) به سمت امام زاده عبدا… این شهر حرکت می کنند.

دسته های سینه زنی که به صحن و سرای امام زاده عبدا… بافق وارد می شوند با توقف کوتاه در این مکان و ریتم سه ضرب به سر و سینه می زنند و مردم اعم از زن و مرد هم با آنها هم نوا می شوند و به عزا داری می پردازنند.

*هیئت زنجیرزنی

هیئت زنجیرزنی بافق را مرحوم غلامجسین قاسم زاده بنیان گذاشت، او در سفری که به کربلای معلی داشت، هیئت زنجیرزنی را دیده بود و پس از بازگشت به بافق عده ای از عزاداران را جمع کرد و آن ها را در منزل خود تمرین داد.

ابتدا با زنجیرهای طولی زنجیر می زدند و عزاداری می کردند و در نخستین سال تشکیل این هیئت در روز اربعین حسینی از محله لرد حرکت کردند و به خانه مرحوم شریفی، جنب حسینیه «حوض بازو» رفتند که همه ساله مراسم روضه خوانی برپا می شد.

کم کم زنجیرهای افشان، جایگزین زنجیرهای طولی شد و از محلات مختلف هیئت های زنجیرزنی حرکت کردند و در تکایا و حسینیه ها به سوگواری پرداختند.

امروزه هر محله هیئت زنجیرزنی و سینه زنی دارد و شب های دهه اول محرم، عصر و شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی و سوم شهادت امام حسین (ع) در نظام نوبت بندی به حرکت در می آیند و به رسم عزاداری این امام مظلوم بر سر و سینه می زنند.

*جوش دوره

عزاداران حسینی در روز تاسوعا به دو دسته تقسیم می شوند و با اشعاری محزون در حالیکه به سینه می زنند و یک پای خود را جلو و پای دیگر را به عقب و سپس پای راست بلند کرده و به زمین می زنند به دور علمی که وسط محل عزا داری نصب شده می چرخند.

در این روز برای افرادی که در طول سال یعنی از محرم پارسال تا تاسوعای امسال از دنیا رفته اند جوش دوره می زنند.

هنگام جوش زدن برای متوفی ابتدا اسم او را را اعلام و سپس با اشعار: یا مظلوم حسینم یا محروم حسینم جوش دوره می زنند و از او یاد می کنند.

هر محله به دین ترتیب از درگذشتگان محل خود در مراسم سوگواری امام حسین (ع) یاد می کند.

برای زنانی که از دنیا رفته اند جوش نمی زنند فقط اسم او را اعلام کرده و برایش فاتحه می خوانند.

*هیات تعزیه

هئیت ویژه تعزیه از سال های قدیم در بافق شکل گرفته و با پیر شدن افراد جای آنها را جوانان این هئیت می گیرند.

این هئیت در ظهر روز عاشورا با پوشیدن لباس عرب و در نقش های یاران امام حسین و فرماندهان لشکر یزید گوشه ای از واقعه جانگداز کربلا را به نمایش می گذارند.

هنگام اجرای تعزیه زن و مرد و پیر و جوان به یاد مصیبت های امام حسین و زینب کبری اشک ماتم می ریزنند .

*هیئت عرب های بادیه نشین

این هیات با این نام اکنون وجود ندارد ولی جمعی از مردم بافق به رسم و آئین گذشته در روز عاشورا برای طفل 6 ماهه امام حسین (ع) عزاداری ، سوگواری و نوحه سرایی می کنند.

آن ها بیشتر برای مظلومیت طفل 6 ماهه نینوا، حضرت علی اصغر نوحه عربی می خواندند و جوش دوره می زنند.

*هیئت بنی اسد

در تاریخ منقول است که پیکر شهدای کربلا سه شبانه روز در میان آفتاب و ریگ های گرم کربلا افتاده بود و کسی جرات نمی کرد اجساد مطهر آن ها را دفن کند تا این که زنانی از قبیله بنی اسد که در آن حوالی زندگی می کردند در هیئتی ناشناس و در لباس مردانه برای تشیع و تدفین شهدا حرکت کرده و پیکر شهدای بی سر که توسط امام سجاد (ع) شناسایی شدند را دفن کردند.

پس از آن واقعه در تعدادی از شهرهای شیعه نشین از جمله شهر بافق، همه ساله گروهی از افراد ظهر روز عاشورا در قالب هیئتی به نام بنی اسد به عزاداری می پرداختند.

عزاداران بافقی عبای سیاه بر تن کرده، آستین های خود را بالا می زدند و کمر خود را با شال می بستند و در حالی که بیل و کلنگ در دست و حصیر همراه داشتند، عزاداری و نوحه سرایی می کردند و در پایان در یکی از قبرستان های نزدیک رفته و به طور نمادین شهدای کربلا را دفن می کردند.

بافق با جمعیتی افزون بر 40 هزار نفر در فاصله 110 کیلومتری یزد واقع شده است.

هم اینک بیش از 80 هیات مذهبی در این شهرستان فعالیت دارند که این روز ها خود را برای مراسم عزاداری سالار شهیدان کربلا آماده می کنند. ک4