مهم‌ترین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در بحران بی‌آبی
پناهگاه حیات وحش دره انجیر از مهم‌ترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی در استان یزد است و علاوه بر یوز، گونه‌های گیاهی و جانوری ارزشمند دیگری نیز در این منطقه زندگی می‌کنند اما بی‌آبی در آستانه گرما، این منطقه را دچار بحران می‌کند.
به گزارش خبرگزاری فارس از یزد، کم‌آبی و خشکسالی یکی از مهم‌ترین مسائل و بحران‌های استان یزد است و نه تنها جامعه انسانی را در معرض بحرانی بزرگ قرار داده بلکه محیط زیست و حیات وحش را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
هرچه هوا رو به گرما می‌رود، این بحران در مناطق حیات وحش اوج می‌گیرد و به طور قطع در تابستان امسال، پناهگاه حیات وحش دره انجیر با مشکلات بسیاری در این زمینه مواجه خواهد بود.
در حالی که هنوز ماه دوم از فصل بهار به نیمه نرسیده است، بارندگیها در استان یزد قطع شده و بارندگی‌های چند وقت اخیر نیز پاسخگوی دشت‌های وسیع و بزرگ منطقه نیست.
این امر سبب شده تا دره انجیر به عنوان یک زیستگاه بزرگ، در معرض یک بحران قرار گیرد، بحرانی که به طور قطع گریبانگیر سایر پناهگاه‌ها، پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده استان یزد نیز خواهد بود.
دره انجیر زیستگاه گونه‌های نادر جانوری و گیاهی
اما پناهگاه حیات وحش دره انجیر به لحاظ وسعت بسیار زیاد، تنوع گونه‌ها و برخورداری از گونه‌های نادری نظیر یوزپلنگ آسیایی، بسیار در استان حائز اهمیت است و امید می‌رود مشکلات چندانی به دنبال بحران‌های آبی در استان یزد در این مناطق ایجاد نشود.
اما معرفی دره انجیر به عنوان یک زیستگاه طبیعی خالی از لطف نیست و دوستداران محیط زیست و حیات وحش، با منطقه‌ای وسیع سرشار از گونه‌های گیاهی و جانوری آشنا می‌شوند.
منطقه دره انجیر به دلیل دارا بودن ارزش‌های مختلف محیط زیستی به منظور حفظ و حراست از حیات وحش، پوشش گیاهی و تامین امنیت برای بقا و ازدیاد جمعیت‌های جانوری، از سال 1367 با عنوان منطقه شکار ممنوع دره انجیر، آریز و باجگان با وسعتی حدود 700 هزار هکتار در محدوده شهرستان‌های اردکان و بافق آگهی رسمی شد و در سال 1357 بخش‌هایی از منطقه که از قابلیت‌های بالایی برخوردار بود، به عنوان منطقه حفاظت شده کوه بافق واقع در حوزه استحفاظی شهرستان بافق به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست رسید و بقیه عرصه بر اساس قابلیت‌های اکولوژیکی با وسعت 175هزار هکتار، ارتقا سطح یافت و به عنوان پناهگاه حیات وحش دره انجیر در زمره مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.
حال این منطقه و منطقه حفاظت شده کوه بافق، یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی به شمار می‌روند و نیمی از جمعیت یوزپلنگ موجود در کشور در این دو منطقه زندگی می‌کنند.
دره انجیر از نظر تقسیمات کشوری در استان یزد و در محدوده استحفاظی شهرستان اردکان و در فاصله 25 کیلومتری شرق مرکز بخش خرانق واقع شده و مهم‌ترین مسیر دسترسی به آن، جاده اصلی یزد ـ طبس و جاده اختصاصی چادرملو ـ ساغند و خرانق است.
مجتمع صنعتی و معدنی چادرملو تنها عرصه حضور انسان در محدوده دره انجیر است
معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد در مورد سیمای طبیعی منطقه دره انجیر اظهار داشت: پناهگاه حیات وحش دره انجیر دربرگیرنده واحدهای کوهستان، تپه ماهور و نهشته‌های آبرفتی است و دامنه‌های واحد کوهستان و تپه ماهورها تماما از نوع دامنه‌های نامنظم هستند.
حسن اکبری خاطرنشان کرد: به جز مجتمع صنعتی و معدنی چادرملو، در محدوده‌های کوهستانی اشکال مختلف حضور انسان ناچیز است و مزرعه و سکونتگاه خاصی در منطقه دیده نمی‌شود.
وی با اشاره به ویژگی‌های خاک‌شناسی منطقه نیز عنوان کرد: اراضی پست و شور این منطقه به دلیل تبخیر زیاد به طور عام به صورت پهنه‌های نمکی و باتلاقی دیده می‌شوند و امکان رشد گونه‌های گیاهی به جز گونه‌های مقاوم در برابر شوری وجود ندارد.
بارش سالانه 74 میلی‌متر باران در دره انجیر
اکبری، میانگین بارندگی سالانه پناهگاه حیات وحش دره انجیر را 74 میلی‌متر برآورد کرد و افزود: حداکثر بارندگیها در دی‌ماه است و در خرداد، تیر، مرداد و شهریور فاقد بارندگی است.
وی تغییرات دمایی روز و شب را نیز در این منطقه بسیار زیاد اعلام کرد و اظهار داشت: زمستان‌های این منطقه بسیار سرد و خشک و تابستان‌های آن نیز بسیار گرم و خشک است و بالا بودن تبخیر و کمی نزولات جوی، از ویژگی‌های این منطقه است.
معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد خاطرنشان کرد: این منطقه هیچ رودخانه دائمی ندارد و منابع آبی منطقه اغلب شور و یا لب شور هستند و تعداد معدودی دارای آب شیرین هستند.
اکبری با اشاره به اینکه آب نباید در پناهگاه‌های حیات وحش به یک بحران تبدیل شود، تصریح کرد: تلاش شده با ساخت آب‌انبارهای ذخیره آب، حفر یک حلقه چاه و نصب تلمبه بادی بر روی آن، تعمیر و مرمت سنگاب‌ها، ساخت تعدادی آبشخور و … در منطقه، از ایجاد بحران جدی جلوگیری شود.
با توجه به ویژگی‌های منطقه، گونه‌های گیاهی و جانوری با ارزش حفاظتی در این منطقه وجود دارد که شاید نظیر آن در هیچ نقطه دیگر از کشور یافت نشود.
گونه‌های گیاهی این منطقه که دارای ارزش حفاظتی است، شامل کلاه میرحسن دم عقربی، تنگرس، گون درختچه‌ای، کاروانکش، وشا، آنغوزه، سگ دندان خاردار، شور یزدی، آویشن شیرازی و شنگ اسبی کم گل است.
به جز این گیاهان، گونه‌های دیگری نظیر درمنه دشتی، قیچ، گون، بهوه شور، اسکنبیل کرمانی، پرند، چوبک، گز، خیارک و … نیز در این مناطق یافت می‌شوند.
وجود زنجیره غذایی مناسب، دره انجیر را به زیستگاه یوزپلنگ آسیایی تبدیل کرده است
معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد در مورد حیات وحش این زیستگاه نیز اظهار داشت: دامنه‌های با شیب ملایم و تپه ماهورهای حاشیه ارتفاعات دره انجیر، پناهگاه مناسبی برای گونه‌هایی همچون قوچ و میش، جبیر و خرگوش فراهم کرده است.
اکبری خاطرنشان کرد: بکر بودن دره انجیر از یک سو و وجود جمعیت گونه‌های ارزشمند حیات وحش به ویژه قوچ و میش در منطقه و سایر حلقه‌های زنجیره غذایی، فضا را برای زیست گوشتخوارانی نظیر یوزپلنگ امن کرده و این منطقه را به عنوان یکی از زیستگاه‌های اصلی یوزپلنگ آسیایی مطرح کرده است.
وی از قوچ و میش، کل و بز، جبیر، یوزپلنگ، روباه معمولی، شغال، گرگ، خرگوش، تشی، کاراکال، گربه وحشی، شاه روباه، پلنگ ایرانی، روباه شنی و خارپشت برانت به عنوان اصلی‌ترین گونه‌های پناهگاه حیات وحش دره انجیر یاد کرد.
اما پرندگان نیز در این پناهگاه گونه‌های متعددی دارند که از آن جمله می‌توان به کبک، تیهو، باقرقره شکم سیاه، کبوتر چاهی، کلاغ ابلق، زاغ بور، چکاوک بیابانی، چلچله، عقاب طلایی، عقاب دشتی، شاهین، دلیجه و .. اشاره کرد.
اکبری در مورد گونه‌های پرندگان این منطقه نیز اظهار داشت: تاکنون بیش از 25 گونه پرنده در این منطقه شناسایی شده زیرا دره انجیر محل مناسبی برای حیات و زادآوری گونه‌های بسیاری از پرندگان است.
امید که بارش باران رحمت الهی بتواند این منطقه را از بحران آبی برهاند و پناهگاه دره انجیر همچنان زیستگاه اصلی نادرترین گونه گربه‌سانان یعنی یوزپلنگ آسیایی باقی بماند.